Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
17
Problemwolnościikoniecznościpojawiasięjużwchrześcijańskim
antyku,gdziewystępujeuAugustynazHippony.Następniejestobecny
uMistrzaEckharta,wTeologiiniemieckiejipismachTaulerawpostacidyle-
matu,jakpogodzićjednostkowąludzkąnaturępoddanąkoniecznościprzy-
rodniczejzpozbawionążądzideterminantówwoląbożą,awięcwolnością.
Wnowożytnościnatomiastzostajeporazpierwszysformułowanyprzez
Lutrawpostaciideikonfliktułaskiigrzechu,przyjmującdramatycznąpostać,
ponieważLuterukazujeniemożnośćuzgodnieniałaskiigrzechu,wolności
ikonieczności,coteżpróbowałaczynićtradycjachrześcijańska.Kant,wska-
zywanynajczęściejjakoinicjatortegoproblemu,będącegocentralnymproble-
memdlacałegoidealizmuniemieckiego,byłwierzącymluteraninem,stądjego
filozofiama,zdaniemProkopiuka,krypto-protestanckicharakter,ukazując
wewnętrznierozdartegoczłowieka,któryspełniasiępoprzeznegacjęwłasnej,
zmysłowejpodmiotowościizwrotwkierunkuuniwersalnegoobowiązku46.
Dodajmyjednak,żeto,couKantadokonujesięwsferzezmysłowej,nieprzy-
należydopodmiotowościduchowo-intelligibilnej,którejpodstawąjestindy-
widualnawolnośćorazustanowioneprawomoralnejakofaktświadomości,
niemniejjednaknegacjawłasnejpodmiotowościipowrótdouniwersalnego
porządkujestcentralnymzagadnieniemniemieckiejmistykipanteistycznej,
gdziemianemuniwersumokreślasięboskość/Bogaigdzieindywidualność
traktowanajestjakogrzesznaforma,zktórej,nadrodzedoboskiegouniwer-
sum,należysięwyzwolić.Luter,inspirującsiętąmistyką,głównieTeologiąnie-
miecką47,przenosijejkategorienapoletworzonejprzezsiebieteologii,zatem
Kant-gorliwyluteranin-tworzy,wograniczonymoczywiściezakresie,filo-
zofiębędącązeświecczeniemreligijnościprotestanckiej,wktórejczłowiekjest
polemwalkidwóchsił:rozumuizmysłowości,czyliwolnościikonieczności48.
Löwith,mimonaprawdęwartościowejpoznawczopracypoświęco-
nejanaliziezagadnieniawolnościikoniecznościwfilozofiiNietzschego49,
otegotypuźródłachiinspiracjachniewspomina,chociażsąonekluczowe
dlapostępubadańnadmyśląniemieckiegofilozofa,jakipoto,byumieścić
46Por.J.Prokopiuk,Utopiaiprofecja,czylidwieduszeFryderykaSchillera,w:F.Schil-
ler,Listyoestetycznymwychowaniuczłowieka…,s.16.
47Por.P.Augustyniak,IstnieniejestBogiem…,s.67,80,85,165.
48OwpływieLutranaKantapiszerównieżAugustyniak.Dostrzega,żedlaKan-
taomoralnościczynuniedecydujefaktyczniewywołanyskutek,leczradykalniewe-
wnętrznadobrawola.PoglądtenKantzaczerpnąłodLutra.Por.tamże,s.80.
49Zob.K.Löwith,Nietzsche’sPhilosophyoftheEternalRecurrenceoftheSame,
UniversityofCaliforniaPress,London1997.
