Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałi
PROBLEMWOLNOŚCIIKONIECZNOŚCI
WNIEMIECKIEJMISTYCEPANTEISTYCZNEJ
IJEJWPŁYWNAFILOZOFIĘNIETZSCHEGO
1.1.Odwoliboskiejdowolimocy
Piszącopanteizmie,Kołakowskiwskazujenajegodwieodmiany:natu-
ralistycznąispirytualistyczną1.Panteizmnaturalistycznymówiopewnej
immanentnejsilewprzyrodzie,którakierujeniąodwewnątrzoraznadaje
jejzdolnośćdoprzemian.Taimmanentnasiłajestźródłemwszelkiegoruchu,
myśleniaiżycia,leczniejestosobą,dlategonieposiadaświadomościjednost-
kowej.Panteizmspirytualistycznywskazujenatomiastnaduchowąnaturęrze-
czywistościitraktujeodrębneistnienieczłowiekajakooczekującąnazniesie-
niewpowszechnejjednościrzeczyalienację,powtórnąidentyfikacjęzboską
istotą2.Zarównownaturalistycznym,jakispirytualistycznymnurciepojmuje
siępanteizmjakoideę,wedlektórejistniejewyłączniejednasubstancja,której
przejawemjestcałarzeczywistość.Kołakowskidefiniujepanteizmjakodok-
trynyzakładającekoniecznązależnośćbytowąwiążącąobustronnietębędącą
źródłemwszelkiejemanacjisubstancjęzogółemrzeczyskończonych3,awięc
bytwszystkichrzeczynależydoistotytejsubstancji,zktórejonesięwyła-
niają4.TakiepostrzeganiepanteizmuPiórczyńskiuznajejednakzazbytwąskie.
Poszerzaonwięcjegorozumienie,określającmianempanteizmunurt,wedle
któregoBóg-przechodzimydowersjispirytualistycznej,botanastutaj
1Por.L.Kołakowski,Jednostkainieskończoność.Wolnośćiantynomiewolnościwflozo-
fiSpinozy,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2012,s.103.
2Por.tamże,s.27.
3Por.J.Piórczyński,ProblempanteizmuwSchelligiańskiejflozofiwolności,
w:W.P.Glinkowski,A.Nowaczyk,J.Piórczyński(red.),Rozumwdziejach.Księga
jubileuszowaprofesoraRyszardaPanasiuka,WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego,
Łódź2001,s.57.
4Por.tamże,s.55.
