Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
RenataPęciak
tyczącybudżetupaństwaiwydatkówrządowych,wktórymopowiadałsięzde-
cydowaniezasurowąkontroląbudżetową.Niewątpliwie,niesprzyjającypolityce
prowadzonejprzezNapoleonaraportzasiałferment,któregoskutkiSayodczu-
wałprzezkolejnelata
28.Rozbieżnościwpoglądachstawałysięcorazbardziej
wyraźne;Napoleonprowadziłwojny,Sayjepotępiał;PierwszyKonsulwierzył
wprzywództwotechnokratówiwyszkolonesłużbypubliczne,czegoniepodzie-
lałSay;NapoleonwprowadziłcenzuręikontrolęprasykrytykowaneprzezSaya;
Bonapartewprowadzałcłaprotekcyjne,Saynatomiastpromowałpolitykęwol-
negomiędzynarodowegohandlu;Bonaparteprowadziłsurowąpolitykęfiskalną
stalepodnoszącpodatki,Sayuznawałjezakoniecznewpewnychrozsądnych
granicach,choćutrzymywał,iżstanowiąciężardlaproducentaikonsumenta.
Saytwierdził,iżekonomiapolitycznajestnauką,którapowinnabyćrozpo-
wszechnianawśródjaknajszerszejpubliczności;tegopogląduniepodzielałNa-
poleon.Jeżeliekonomiapolitycznabyłanauką,mogłabyzahamowaćswobodę
działaniarządu,aprzeztojegowłasnychaspiracjipolitycznych,atakżestaćsię
podstawąkrytykiprowadzonejpolityki.Tewątpliwościprawdopodobniestały
siębezpośredniąprzyczynąrozwiązaniaprzezNapoleonaWydziałuNaukPoli-
tycznychiMoralnychwInstitutNational,wktórymjednymzwykładanych
przedmiotówbyłaekonomiapolityczna.
Innąjeszczekwestięspornąstanowiłaedukacja.ZdaniemSaya,każdajed-
nostkapowinnadysponowaćpodstawowąwiedzązdziedzinyekonomiipoli-
tycznej.Sytuacjatakabyłabymożliwa,gdybywszystkiewarstwyspołeczne
miałyzapewnionydostępdonauczania.Bonaparterozpoczynającreorganizację
szkolnictwazajmowałsięprzedewszystkimtworzeniemklaszawodowychza-
równowszkołachśrednich,jakiwszkołachwyższych,nieprzewidującwykła-
dówzekonomiipolitycznej.Szkołomtymnadałwpewnymstopniucharakter
militarny,gdzieuczniowieuczylisięmusztryiposługiwaniabronią
29.Finanso-
waniewramachpodstawowejedukacjipozostawiałkościołowi,filantropiipry-
watnejorazrządomlokalnym.Say,podobniejakA.Smith,uważał,iżtopań-
stwopowinnozagwarantowaćedukacjępodstawową.
Potrzebaczasów,atakżezainteresowaniaSayazrodziłypomysłstworzenia
„Traktatuoekonomiipolitycznej”.W1803r.pojawiłsięowoctrzyletniejpracy–
pierwszewydanie„Traktatuoekonomii”.Dziełoosiągnęłosukces,acałynakład
edytorskizostałwkrótcewyczerpany.Paradoksalnie,sukcestenstałsięźródłem
problemówzwiązanychzarównozestanowiskiempolitycznym,jakizpracąna-
28R.R.Palmer:Op.cit.,s.49.
29V.Cronin:Op.cit.,s.246.
