Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
9
masła.Wjęzykuniemieckimdługozresztąutrzymywałasięalternatywna
nazwansztucznemasło”(Kunstbutter)9.Margarynajestsfałszowana,tania,
gorszejjakości,aprzytymtrudnoodróżnialnaodmasła,bodziękiprocesowi
produkcjimożnanadaćjejpodobnysmak,zapachikonsystencję.Prawdziwy
smakoszniedasięjednaknabraćnamargarynę,mającświadomość,żepo-
wstajeonanieztego,zczegopowstajemasło-awięczprawdziwego,zdro-
wegomleka-leczzmieszaninytłuszczówwątpliwegopochodzenia(wówczas
główniełojuwołowego),przemienionychwnsztucznemasło”wtrakcieskom-
plikowanegoprocesuprodukcji.Tegorodzajuskojarzeniamusiałmiećwgło-
wierównieżKeppler,kiedyporównywałmyśleniereformatorskiedomarga-
ryny.Byłobywięconetrudnoodróżnialneodprawdy,związanezpodstępem,
fałszyweiwreszcie:szkodliwe.
Niebyłtooczywiściejedynysposóbmyśleniaomargarynie.Wdebacie
publicznejnatematszkodliwościbądźpożytkówzesztucznegomasłapoglą-
dychemikówzderzałysięzmyśleniemproducentówmlekaidziałaczyru-
chówspółdzielczych10.Tędwoistośćwidaćiwpolskiejdebacie,choćjestona
niecopóźniejszaodsporówniemieckich.Zauważyćjąmożnajużwlatach
90.XIXwieku11,aledlawyrazistościprzytoczętudwakonkurencyjnegłosy
zokolicroku1910.Wartykulepoświęconymnmasłusztucznemu”zWielkiej
EncyklopedyiPowszechnejIlustrowanejchemikAndrzejJerzyGoldsobelpisze:
M[asło].s[sztuczne].posiadasmakdelikatnyiprzyjemny,jestnadermałozmien-
neiwydajne;zastępujeonowzupełnościmasłokrowiewprzygotowaniupotraw
ipodlegaprawierówniełatwo,amożenawetzupełnietaksamotrawieniujakma-
słokrowie.DobreM.s.jeststanowczosmaczniejszeodtaniego,pośledniegomasła
naturalnego,amieszaninyM-as-gozmasłemkrowimniepotrafiodróżnićnawet
smakoszwytrawny.
Zupełnieodmiennezdanienatematmargarynywygłaszaw1909rokuna
pierwszymzjeździestowarzyszeńspożywczychAlfonsBukowski.Wswoim
referacieosfałszowanychproduktachspożywczychsporouwagipoświęca
nnajniebezpieczniejszemukonkurentowimasła”,awięcmasłusztucznemu.
Rozważaniaowszystkichfałszerstwachpodsumowujezaśnastępująco:
9Zob.M.Weitz,ButterundKunstbutter,w:DasReichderErfindungen,red.
H.Samter,Berlin1896,s.547-554.
10Wkontraściedointencjiniemieckichustawodawcówpozostająchociażbygło-
synaukowcówzachwalającychpożytkizrzetelnieprodukowanejmargarynyzob.
chociażbyM.Weitz,ButterundKunstbutter,dz.cyt.,s.554.Keppler,pozostający
podwpływemwitalistycznychnurtówwfilozofiiiprzywiązanydotakichkategorii
jaknproste”inpierwotne”,byłbywtymsporzepostronieproducentówmleka-por.
C.Arnold,Małahistoriamodernizmu,przeł.T.Zatorski,Kraków2009,s.42.
11Zob.opisdyskusjiomargaryniewsprawozdaniuzposiedzeniasekcjichemicz-
nejMuzeumPrzemysłuiRolnictwawWarszawiezgrudnia1897roku:Sekcyache-
miczna,nWszechświat.Tygodnikpopularny,poświęconynaukomprzyrodniczym”
1898,nr3,s.45-46.
