Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
WSTĘP
wieluuproszczeńinieścisłości.Szczególniejeśliidzieorozumieniepodstawo-
wegoproblemu-tego,czymwłaściwiemodernizmkatolickijest16.
Argumentacjaantymodernistyczna,któraokazałasięmiećistotnywpływ
nastanbadańnadzagadnieniem,mnienieprzekonywała.Postawiłemsobie
zacelzweryfikowanietezyonieistnieniupolskiegomodernizmukatolickie-
go,atakżejejłagodniejszegowariantu-omarginalnymznaczeniupolskiego
modernizmukatolickiego.Abyuczynićtorzetelnie,potrzebnebyłykilkulet-
niebadania,którepoprzedziłypowstanietejksiążki.Ichwynikipozwalająmi
stanowczozaprzeczyćobuwspomnianymwyżejpoglądom17.Modernizmka-
tolickipojawiłsięnaziemiachpolskichiodegrałistotnąrolęwkształtowaniu
sięmyślikatolickiej-iszerzej:kulturypolskiej-przełomuwiekówXIXiXX.
16Słabaświadomośćbadaczyodnośniedopojęciamodernizmukatolickie-
go,rozwojujegoposzczególnychnurtów,awreszciezagadnieńjegopolskiejrecep-
cjiprowadziczęstodopowierzchownych,nieprecyzyjnychlubwręczbłędnychin-
terpretacji.Nieścisłościmożnapodzielićnakilkakategorii,codajedobryprzegląd
dotychczasowychzaniedbańwpolskichbadaniachnadmodernizmemkatolickim.
(1)Pierwszągrupęstanowiniedostrzeganiewpływumodernizmukatolickiegona
określonegopolskiegotwórcę,cowiążesięnajczęściejzkorzystaniemprzezniego
zmniejrozpoznawalnychpracmodernistycznokatolickich.(2)Drugątrudnościąjest
zbytwąskiedefiniowaniemodernizmukatolickiego.Łączysiętozuznaniemjedne-
gozjegonurtów-czynawetpoglądówjednegozmodernistów-zareprezentatywny
obrazcałegowielowątkowegoruchu.(3)Bardzopodobnekonsekwencje-itotrzecia
trudność-maprzyjmowaniebezrefleksjiantymodernistycznychopisówmoderni-
zmuczyteżprzyjmowaniedefinicjisformułowanychwencyklicePascendidomini-
cigregis.Powodujetoprzeoczeniepodstawowejtrudnościwbadaniachnadmoder-
nizmemkatolickim,awięcodróżnieniakonceptunmodernizmu”zdefiniowanego
przezpapieżaodtezmodernistycznychfaktyczniegłoszonychprzezrozmaitychau-
torówidentyfikującychsięztymruchem.
17Wformowaniusiętegoprzekonaniapomagałymiistniejące-choćniezbyt
liczne-prace,którestarałysięnaróżnychpolachpokazywaćobecnośćmoderni-
zmukatolickiegowkulturzepolskiej.Należytuwymienić:Z.Mikołejko,Katolicka
filozofiakulturywPolscewepocemodernizmu1895-1918,Warszawa1985orazskró-
coną,opublikowanąformętychbadańKatolickafilozofiakulturywPolscewokresie
modernizmu1895-1914,nStudiaReligioznawcze.FilozofiaiSocjologiaReligii”1987,
nr21,s.46-73,następnieT.Lewandowski,Młodopolskiespotkaniazmodernizmem
katolickim,w:ProblematykareligijnawliteraturzepozytywizmuiMłodejPolski,
red.S.Fita,Lublin1993,s.197-250,atakżepracepoświęconesamemuMarianowi
Zdziechowskiemu,starającesięnależycieocenićznaczeniemodernizmukatolic-
kiegodlajegomyśli:C.Miłosz,ReligijnośćZdziechowskiego,nZnak”1981,nr4-5,
s.513-527iprzełomowapracaZ.Opackiego,Międzyuniwersalizmemapartykulary-
zmem.Myślidziałalnośćspołeczno-politycznaMarianaZdziechowskiego1914-1938,
Gdańsk2006.NajbardziejsyntetycznycharaktermiałodotychczasstudiumZbignie-
waMikołejki,aleionozajmowałosięsprawąmodernizmukatolickiegoniebezpo-
średnio,leczwniecoszerszymkontekściekatolickiejfilozofiikulturyprzełomuXIX
iXXwieku.Opracowania,któredocelowozajmowałobysięobecnościąmyślimoder-
nizmukatolickiegowPolsce,dotądniebyło.
