Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
I.MODERNIZMKATOLICKI:POJĘCIE,STANBADAŃ,TENDENCJE
Tutajdokonujesiępierwszykrok,nadrodzedowszelkichpóźniejszych
problemówzpojęciemnmodernizmkatolicki”.PiusXstwierdza,żeistnieje
pewnezbioroweokreślenie-nmoderniści”-któregopowszechnieużywasię
doopisureprezentantówkierunkuzdefiniowanegowdalszejczęściencykliki.
Owanpowszechność”użyciastanowistworzonąnapotrzebyobronyczystości
doktrynykatolickiejnadinterpretacjęiniewynikazdotychczasowegosposo-
bustosowaniategoterminu.Pojęcienmodernizmu”byłodotejporyużywane
stosunkoworzadkowmyślikatolickiejitoprzeważnieprzezintegrystyczną
publicystykęwymierzonąwewszelkieformyliberalnegomyśleniawkatolicy-
zmie26(kluczowąpostaciądlaintegrystycznegorozumieniategopojęciabył
dominikaninAlbertMariaWeiss27).
Pojęcienmodernizm”niestanowiłowięc-zjednymwyjątkiemwposta-
ciczeskiegoobszarukulturowego28-elementusamorozumieniamyślicieli,
którzywpóźniejszejliteraturzeantymodernistycznejuznawanibylizanmo-
dernistów”.Coprawdaniektórzyczłonkowieruchunmodernistycznego”
próbowalipóźniejdokonywaćoswojeniategopojęciaiużywaligojakoau-
toidentyfikacji29(najbardziejznanymprzykłademtakiegopostępowaniajest
włoskaIlprogrammadeimodernisti[1907]30),tymniemniejdziałosiętojuż
powydaniuencykliki,aniewcześniej.
przecieżzwąsięonizwykle)najprzebieglejszymanewrpoleganatym[…]”(tenże,
Pascendidominicigregis.Ozasadachmodernistów,Warszawa2002,s.7).Dopowie-
dzenieumieszczonewnawiasiemaworyginalepostaćnsicenimiureinvulgusau-
diunt”(ActaSanctaeSedis,Romae1907,t.XL,s.505),comożnaprzetłumaczyćjako
npopularniesąbowiemtak[właśnie]słusznienazywani”.TłumaczenieOkoniew-
skiegopozostajewięcdużobliższeoryginałowi.
26Krótkirysopisującywyrastaniepojęcianmodernizm”przedstawiaArnold
w:Małahistoriamodernizmu,dz.cyt.,s.8-13.
27Zob.tamże,s.104-108(nienależymylićpostacidominikaninazcytowanym
często-równieżwtejpracy-badaczemmodernizmuOttoWeißem).Wdalszej
częściksiążkizajmujęsięrównieżsprawąstosunkuZdziechowskiegodoznaczenia
nadanegoterminowinmodernizm”przezAlbertaMarięWeissa.
28Czesioficjalnie,nadługoprzedrokiem1907,opisywaliswojąformacjępo-
jęciemn[Česká]Katolickámoderna”,asamychsiebieokreślalijakonmodernistów
katolickich”,cobyłoewenementemnaskalęeuropejską;zob.P.Marek,Apologeto-
vénebokac{ři?StudieamateriálykdějinámČeskéKatolickémoderny,Rosice1999,
s.71-81.Cowięcejbyłtoruchnietylkoświatopoglądowy,alerównieżiosobnyprąd
literacki.Itowłaśnieliterackieobliczeczeskiegomodernizmukatolickiegojestle-
piejrozpoznaneprzezliteraturęprzedmiotu,awjęzykuczeskimczęściejwiązane
zliterackimprądemprzełomuwiekówXIXiXX;zob.M.C.Putna,Českákatolická
literaturavevropskémkontextu1848-1918,Praha1998.
29Natematstrategiipostępowaniawobecpojęcianmodernizm”zob.C.Arnold,
Małahistoriamodernizmu,dz.cyt.,s.12-13.
30Pełnytytułtejobszernej,ponaddwustustronicowejbroszurywydanej28paź-
dziernika1907rokuwRzymietoIlProgrammadeiModernisti.Rispostaall’Enciclica
diPioX“PascendiDominiciGregis”(drugiewydaniewTuryniew1911).Wydanazo-
stałaanonimowoprzezwłoskichmodernistów:ErnestaBuonaiutiegoorazUmberta
