Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Refleksjajakocechabiegużyciaczłowieka
29
Refleksjęwtymokresiemożnaanalizowaćwkontekścieteoriigerotranscen-
dencjiLarsaTornstama.Szwedzkibadaczuważa,żekażdyczłowiekwwieku
senioralnymmamożliwośćrozwoju,czylizmianyperspektywyoglądusiebie
iświata,odejściaodracjonalizmu,aprzejściadospojrzeniaholistycznego
itranscendentalnego.Psychospołecznemufunkcjonowaniuczłowiekawokre-
siepóźnejdorosłościtowarzyszyrefleksja.Prowadzionadotranscendencji
wosobistymispołecznymwymiarze.Jednostkaredefiniujesiebie,stawia
nowepytaniaegzystencjalne,zmierzakudoświadczaniusamotnościiświa-
domemuprzebywaniuwewłasnymświecie,nabieradystansudopełnionych
ról,dotychczasowegostylużyciaorazprzyjmowanychdotychczaskonwencji.
Inaczejpostrzegaczas,własneżycieiśmierć.Selekcjonujekontaktyzinnymi
ludźmi,koncentrujesięnatych,któreoceniajakoważnedlasiebie.Jedno-
cześniestajesięwwiększymstopniualtruistycznaniżegoistyczna,przewarto-
ściowujewłasnepotrzeby.Moimzdaniemrefleksjamożestaćsięcentralnym
elementempozytywnegostarzeniasię.ChoćkoncepcjiTornstamamożna
zarzucićbrakodniesieńdokulturowychiindywidualnychdoświadczeńibrak
połączeniaichzewzorcemstarzeniasię,tobyćmożedziękirefleksjimożliwe
będzieuzupełnienieich,gdyżprocesgerotranscendencjiprowadzidowzro-
stupoczuciazadowoleniaczłowiekazżycia(Steuden2011).
BerniceL.Neugarten,RobertJ.HavighurstiSheldonS.Tobinprzypisują
dużeznaczenierefleksjiwteoriiaktywności(Stuart-Hamilton2006).Auto-
rzypodkreślajądziałaniaseniorówukierunkowanenautrzymaniedotychcza-
sowegozaangażowaniawaktywnościspołeczne.Znaczenierefleksji,której
podstawąstająsiędoświadczeniaidotychczasowedokonaniaczłowieka,eks-
ponujetakżeteoriawycofaniaElaineCummingiWilliamaE.Henry’ego,
wktórejczłowiektraktujestarośćjakonaturalnyirozwojowoistotnyproces
wycofaniasięzdotychczasowychaktywności(Straś-Romanowska2000b).
Wkontekścierozwojuosobistegoosóbpowyżej60.rokużyciaBeataBugajska
wprowadzadoteoriiErikaEriksonadziewiątąfazężyciaczłowiekawstaro-
ści.Rozpatrujeonapsychospołecznykryzys:zaangażowanieversusrezygna-
cja,wktórymodwagamanadrzędneznaczenie.Zaangażowanieprzejawia
sięwświadomymwyborzepostawywobecżycia:wobecwłasnejstarości,
uniwersalnychwartości,życiaspołecznego.Rezygnacjawyrażasięwprzeko-
naniuobezsensownościpodejmowanianowychdziałańlubkontynuowania
dotychczasowychwkierunkuwłasnegorozwoju.Kryzystenodnosisiędo
wgląduwsiebiewinnejniżdotychczasowaperspektywie.Jednostkabowiem
uświadamiasobie,żepodejmowaneprzezniądziałaniawróżnychokolicz-
nościachżyciowychniemogąbyćkontynuowanewaktualnychsytuacjach,
ponieważwypracowanerozwiązaniasąnieadekwatnedoobecnegostanu: