Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
ProlegomenadoedycjidziełPiotraSkargi
politycznych,wktórerównież,chcącniechcąc,musiałsięangażować.To
onprzecieżpośredniczyłmiędzykrólemaMikołajemZebrzydowskimpod-
czasrokoszusandomierskiego.Przebywaniewotoczeniumonarchyściągało
pozatymnaSkargęzarzutyogłoszeniezambonypoglądówpolitycznych
sprzecznychzinteresamiszlachty4.Koniecznośćobronysamegosiebiejako
kaznodzieikrólewskiego,atakżecałegoTowarzystwaJezusowegoprzed
zarzutamirokoszanskłoniłaSkargędonapisaniaNaartykułojezuitachod-
powiedzi5,będącejnajpełniejszymświadectwemjegosamoświadomościjako
kaznodziei.
Wtymrzemieślekaznodziejskimczterdzieścilaticzteryrobiąc,codzieńsięwżdy
przyuczam,abychiduchaprorockiego,imiłości,igorącościapostolskiejwkazaniu
przymnażał,iwsłowiechostrożnościiroztropnościwiętszejnabywał,proszączPa-
włemświętymwgorącościsercamego,abychtakmówił,jakopotrzebadoczciBożej
inaprawyludzkiegozbawienia.Jawprostocieswejstojęistilumkazaniaswegoiwol-
nościapostolskiejikapłańskiejwmówieniudochowywam6.
SkargapragnąłwięckarcićiprzestrzegaćjakprorocyStaregoPrzymierza,
azarazemzmiłościąigorliwościąwłaściwąapostołomgłosićDobrąNowi-
nę.Wprzytoczonejwypowiedzizwracauwagętroskaonabywaniewiększej
„ostrożnościiroztropności”-kaznodziejazdawałsobiesprawęzoddziały-
waniaswoichsłów,aprzypuszczalnietakżezwłasnegoporywczegotempe-
ramentu.FabianBirkowski,dominikanin,woracjiwygłoszonejnapogrzebie
Skargi,porównałdobregokaznodziejędoognia-trudnolepiejująćcharak-
terSkargowskiegokaznodziejstwa.Ztejsamejmowypochodząteżczęsto
przytaczanesłowapodziwudlatalentukrólewskiegokaznodziei:
NierychłotakiegokaznodziejęPolskanaszaobaczy,którysercaludzkietrzymał
wrękuswychiobracałniemi,kędychciał,przezdziwnąajemutylkodanąwymowę7.
PomimożekazaniastanowiąnajwiększydziałtwórczościSkargi,niedo-
czekałysiędotychczasanipełnejkrytycznejedycji,anicałościowegoopra-
cowaniahistorycznoliterackiego.NajwięcejpisanooKazaniachsejmowych;
wydajesięjednak,żenapodstawietegobardzospecyficznegoiniewątpliwie
jednegoznajdoskonalszychpodwzględemartystycznymtekstuniemożna
wyciągaćwnioskówodnoszącychsiędocałościkaznodziejskiejspuścizny
4OroliSkargiwwydarzeniachpolitycznychzapanowaniaZygmuntaIIIWazynapisa-
nowiele.NajnowszeopracowaniategozagadnieniawyszłyspodpióraJanuszaTazbira(Piotr
Skarga-szermierzkontrreformacji,Warszawa1982[iin.wydania]orazwstęp[w:]P.Skarga,Ka-
zaniasejmowe,oprac.J.Tazbir,M.Korolko,Wrocław1972[BNI70]).Rozpowszechnionywize-
runekZygmuntaIIIWazyjakokrólapodporządkowanegojezuitomprzekonującozanegował
HenrykWisner(zob.ZygmuntIIIWaza,Wrocław2006[iwcześniejszewydania]).
5P.Skarga,Naartykułojezuitachzjazdusędomirskiegoodpowiedź,Kraków1606(trzyosobne
wydania).WydanieczwartewKazaniachprzygodnych,Kraków1610.
6Ibidem,s.514.
7F.Birkowski,Napogrzebiewielebnegoojcaks.PiotraSkargi,teologaSocietatisIesu(...)kazanie,
Kraków1612.
