Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PiotrSkargajakopisarz
19
Skargi.Jestonabowiembardzobogatairóżnorodna,zarównopodwzglę-
demtematycznym,jakikompozycyjnym.
Skargapozostawiłwsumie197kazań.Niemalpołowaznichznalazłasię
wtomieKazańnaniedzieleiświęta(1wyd.Kraków1595),następnychkilka-
dziesiątpomieściłyzbioryKazańosiedmisakramentachorazKazańprzygodnych
(wydaneporazpierwszywspólniejakoKazaniaosiedmisakramentach,Kra-
ków1600),kilkanaścieznalazłosięwŻywotachświętych,akilkamiałoosobne
wydania.
TypologiaSkargowskichkazań
Choćrozważaniatypologiczneniesącelemniniejszejmonografii,tojed-
nak-wzwiązkuzbrakiemcałościowychopracowańzzakresuteoriikazno-
dziejstwastaropolskiego-należypoczynićwtymmiejscukilkauwagnaten
temat.Nabrakiwzakresietypologiikazaństaropolskichzwróciłauwagę
międzyinnymiDobrosławaPlatt.Zauważyłaona,żewwiększościpodzia-
łów„najistotniejszejestrozróżnieniekazańzwiązanychściślezliturgiąiro-
kiemliturgicznymorazkazańwypowiadanychprzyinnychokazjach.Roz-
różnienietowydajesięsłuszne,problematycznajestjednaknazwadrugiego
typukazań”8-naogółmówisięohomiliachikazaniachtematycznych,któ-
rymnajczęściejprzypisujesięgatunkowąwyższość9.Nauzasadnienietakiej
opiniiprzytaczasiępierwszezdaniakrótkiejprzedmowySkargi,zamiesz-
czonejnapoczątkuKazańosiedmisakramentach,aleodnoszącejsiędodrugiej
częścitomu,czylidokazańprzygodnych,zazwyczajutożsamianych-niedo
końcaściśle-właśniezkazaniamitematycznymi:
Bezzalecaniatotylopowiem,iżtakichkazańpisaniedalekozwiętszątrudnością
przychodziniżliowepostylne-przyczynysiędomyślićłacno,iżrychlejgłowęwiado-
mościąinaukąnapełnić,aniżliwoląisercemludzkimruszyćktomoże.Aiżnawolej
iochotnymdouczynkusercuwięcejnależy,dlategokazaniatakiezaleceńszebyćmają
ukażdego,azwłaszczanam,którzyzmiękczeniasercanadobrepragniem,abowkło-
potyismutkiwpadamy,wktórychpobudkadobrychipogodnychsłówwielkiema
miejsce.Zażyjich,namilszyCzytelniku,nazbawiennąpociechętwoję(...)10.
Ogatunkowejwyższościmiałoświadczyćwyznanie,żetworzenietakich
kazań„dalekozwiętszątrudnościąprzychodzi”.TymczasemSkargapod-
kreślaprzewagępodobnychkazańwdwóchsytuacjach:kiedytrzebawzbu-
dzićżalzagrzechyipragnieniepoprawyżyciaorazgdywśródcodziennych
troskizmartwieńpotrzebnajestpociecha.Wzruszenie(pathos)mabyćwka-
zaniachprzygodnychnajskuteczniejszymśrodkiemperswazji.
8D.Platt,KazaniapogrzebowezprzełomuXVI/XVIIw.Zdziejówprozystaropolskiej,Wrocław
1992,s.25.
9Zob.naprzykładM.Korolko,Oprozie„Kazańsejmowych”PiotraSkargi,Warszawa1971,
s.200-201.
10KSS1600,k.)(
5r.
