Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RŻECŻYJAKOAKTORŻYSPOŁECŻN|
inorweskiarcheologBjønarOlsenpostulująuprawianieflarcheologiisymetrycz-
nej”
.Zakładając,żewszystkiebyty(rzeczy,ludzie,rośliny)sąspokrewnioneze
sobą,sugerująbadanieichrelacji.Oznaczato,żetrzebabadaćwpływrzeczyna
podmioty;rzeczymająbowiemmocsprawczą(agency),sąaktywnymiaktorami
życiaspołecznego(socialagents),którychdziałaniawywołująrealneskutki.(Do-
mańska,2006:100-101;2008:36-38;Klekot,2008:192).
ZdaniemDomańskiejflzwrotkurzeczom,toefektznużeniadekonstruk-
cją,konstruktywizmeminarratywizmem,wyraztęsknotyzarzeczywistością”–
uznano,żekonstruktywizmodepchnąłnasodrzeczywistości,wtymodflrealnej
przeszłości”
.Autorkadostrzegatakżeinneprzyczynyzwrotu.Wyróżniaflpięćpod-
stawowychtendencji,którewspierająówpowrótdozainteresowaniarzeczami:
1.posthumanizmikrytykaantropocentryzmu–próbaodejściaoddominującej
roliczłowiekawświecie;zwróceniesiękuinnym–równoprawnym–formom
istnienia(zwierzęta,rośliny,rzeczy);2.zmianastosunkuczłowiekadorelacji:
duch–materia;rozum–ciało.Materiaprzestajebyćpostrzeganajakopodrzędna
wstosunkudoducha;3.kryzysludzkiejpodmiotowości–teoriapodmiotowo-
ścinietylkorozpatrujeczłowiekawkategoriachkulturowych(»rasa,klasa,płeć«
itd.),lecztakżejakoorganicznąstrukturę.Przejawiasiętonietylkowpowtórnym
postawieniupytania:»cotoznaczybyćczłowiekiem?«,leczprzedewszystkim
»czymjestczłowiek«?jakokonglomeratróżnegorodzajuistnień(wprzypadku
podmiotowościprotetycznychnietylkoorganicznych,lecztakżenie-organicznych)
orazwproblemie»cojestludzkieinie-ludzkie?«i»organiczneinieorganiczne?«.
Napoziomiebardziejtradycyjnychrozważań(»antropocentryzmoświecony«)
rzeczywykorzystywanesąwbadaniachludzkiejtożsamości.Reliktyprzeszłości
ipamiątkimówiączłowiekowi,kimjest(jakoelementkultury);rzeczjest»innym
człowiekiem«;współtworzy,legitymizujetożsamośćistajesięjejgwarantem,zna-
czytakżejejprzemiany.Napoziomiezaśgrupowymrzeczystanowiąbudulec,
łącznikiintensyfikatorrelacjimiędzyludzkich;4.krytykaspołeczeństwakonsump-
cyjnego–próbarozumieniarzeczynietylkojakotowarówiużytecznychnarzędzi;
5.odwrótodkonstruktywizmu,tekstualizmuitęsknotazatym,co»rzeczywiste«
(wsensieosadzonewmaterialności)”
.(Domańska,2008:32).Tęsknotatawyrażasię
m.in.odwrotemodkoncepcjisymulakrów
2
,uznaniem,żerzeczywistośćnieznika
wświeciewirtualnychobrazów.Domańska(2012:81)uważa,żejesttozmiana
podobnadotej,jakamiałamiejscewXVIIwieku,gdyempiryzmwskazałnawia-
rygodnośćrzeczyjakodowodów(uznano,żesąbardziejgodnezaufanianiżludzie).
KrytyczniwobectejkoncepcjiJacekKowalewski(archeolog,historyk)iWoj-
ciechPiasek(metodologhistorii,historyk,archeolog)dostrzegająwniejdowódna
przejściehumanistykiwfazępokonstruktywistyczną,awłaściwieantykonstruk-
tywistyczną(traktująjątakżejakonegacjęnarratywizmuidekonstrukcjonizmu).
2
WiążesięjąnajczęściejzfrancuskimfilozofemJeanemBaudrillardem(1929-2007).
15
