Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Promieniowanieoptyczneifotouczulaczewmedycynie
niedostatecznadlaludziilośćświatła[8].Teobserwacjeprzyczyniłysiędowyja-
śnieniaroliświatławbiosynteziewitaminyD.
DużywkładwrozwójnowoczesnejfototerapiiwniósłduńskilekarzNiels
RyberFinsen.Wpierwszymetapiebadaństosowałonświatłonaturalnezfiltrami
optycznymi,apóźniejźródłasztuczne.Wykazał,żenajlepszeefektywleczeniuospy
osiągasię,stosującświatłoczerwone[9].W1903rokuzademonstrowałkorzystny
efektpromieniowaniaUVwleczeniugruźlicyskóry(toczniowej),coprzyczyniło
siędorozwojusztucznychźródełpromieniowania,międzyinnymiwęglowychlamp
łukowych.Zasweosiągnięcianapolufototerapiiw1903rokuFinsenzostałuho-
norowanyNagrodąNobla.Lampywęglowebyływnastępnychlatachzastępowane
wydajniejszymi-rtęciowymi,chłodzonymiwodąlubpowietrzem.Ichprojektantem
byłniemieckidermatologErnstKromayer[3].
Obokklasycznejfototerapii,wykorzystującejwyłącznieźródłaświatła,rozwinę-
łysięmetodyfotochemoterapii:PUVAimetodafotodynamiczna(PDT).Wmetodzie
PUVAstosujesiępołączeniedziałaniapromieniowaniaUVAiwprowadzanych
doorganizmupsoralenów.MetodaPDTjesttechnikąmiejscowegoiselektywnego
niszczeniazmienionychchorobowokomórekprzezreaktywneformytlenu,które
powstająwwynikuwspółdziałaniaświatła,barwnikaitlenu.Eranowoczesnej
metodyfotodynamicznejliczyokoło40lat,alepierwszeeksperymentyipoczątki
stosowaniawspółczesnychuczulaczymiałymiejscenapoczątkuXXwieku.
Pierwsze,klasyczneeksperymentyprzeprowadzanewMonachium
odroku1897przezprof.HermannavonTappeineraijegostudentaOscaraRaaba
określajązasadęindukowanejlekamireakcjifototoksyczności.Zauważylioni,
żejednokomórkowepierwotniaki(Paramecium)sąopornezarównonaoddzielną
ekspozycjęświatłasłonecznego,jakidziałanieakrydynyieozynywciemności[10].
Jednoczesnedziałanieświatłaibarwnikaniszczyłopierwotniaki,aefektbyłzależny
zarównooddawkipromieniowania,jakistężeniabarwnika(uczulacza,sensybili-
zatora).Hipoteza,żeakrydynaprzekształcaświatłowenergięchemiczną,stałasię
podstawąmetodyPDT.W1902rokuLedoux-Lebardodkrył,żedowspomnianego
powyżejskutecznegoefektuświatłaiuczulaczaniezbędnajestobecnośćtlenu,
cozostałopotwierdzoneprzezTappeinera.Tenrodzajfototoksycznościnazwano
„reakcjąfotodynamiczną”(niem.photodynamischeWirkung),abyodróżnićją
odreakcjifotochemicznych,jakiezachodząnaprzykładprzynaświetlaniubłonfil-
mowychpromieniowaniemrentgenowskim.Wprzypadkutakichfotouczulaczyjak
8-metoksypsoralendoinaktywacjibakteriiniejestkoniecznytlen,chociażistnieją
pracewskazującenageneracjęiudziałtakżetlenusingletowegowmetodziePUVA.
Przezwieluautorówefektfotodynamicznywiązanyjestjedyniezmechanizmem
oddziaływaniapoprzezreakcjęztlenemsingletowym.Jednakprzyjmujesiępo-
wszechnie,żezarównomechanizmwolnorodnikowy,jakitenzudziałemtlenu
singletowegowchodząwzakresreakcjifotodynamicznej.Tappeiner,nazywając
tenrodzajfototoksyczności,nieznałrzeczywistychmechanizmówreakcjifoto-
utlenianiaiznaczenia,czyteżpojęciatlenusingletowego.Wlatach1903-1905
