Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
teologiczne.Pozachłodnymidziśdlanasterminamiłaskiskutecznej
awystarczającej,rozgrywasiępojedynekdwóchzasad,zderzenie
dwóchodrębnychświatów.Jedniprzesuwającałypunktciężkości
naszegoistnieniapozadoczesność,pozaświat,pozażycie.Dla
Pascala,religiajeststraszliwymdramatem,wktórym,wkażdej
godzinie,człowiekgraoswojąduszę,oswojąwieczność;miłośćBoga
jesttunibypłomień,spalającywszystkoconiejestBogiem
itąkuniemumiłością.Tojansenizm:ztymjeszczeuzupełnieniem,
iżPascalwnosiwtęsurową,zpierwszymiepokamichrześcijaństwa
wiążącąsięnaukę,całyżarswejnamiętnej,niespokojnej,głęboko
czującejduszy.
Jezuityzmnatomiast—takjakgoPascalpojmujeiprzedstawia
—toreligiabranazpunktudoczesności,regulatornaszegożycia
naziemi,zbaczeniemnatoabytenregulatorbyłjaknajmniej
uciążliwy,aby,brońBoże,kogonieodstręczył,abyjaknajmniej
wkraczałwupodobania,nałogi,inamiętnościkażdego.Tareligia
zadowalającasięmałym,niewnikającawkażdejgodziniewsamągłąb
duszy,jestPascalowinienawistna,ohydna.Zdobyczeczynioneprzez
jezuitównarzeczkatolicyzmusą,wjegooczach,czystoformalne;
imszerzej,tympłycej.Jezuityzm,todlaniegopelagianizm,
tobałwochwalstwo,niemalpogaństwo.
Pascaldostrzegaścisłyzwiązekpomiędzyteologią„molinistów”
aichzasadamimoralnymi,idotychprzechodziśmiałymrzutem
wczwartymliście:począwszyzaśodpiątegoażdoszesnastego,
wyłącznymprzedmiotemProwincjałekbędzieowasłynnakampania
przeciwzakonowiJezuitów,którazadałaTowarzystwuJezusowemu
nigdyniezagojonerany,iktóra—częściądziękiżywotnościisiletego
zakonu—sprawiaiżProwincjałkiprzetrwałyocałewiekisprawę
ArnauldaiJanseniusza.Bardziejpowierzchownemuczytelnikowiradzę
tezrozpocząćlekturęodpiątegolistu,iżbysięniezniechęciłzanim
dońdotrze.
JużpoprzednioPascal,dążącdoożywieniaiuplastycznienia
poruszanychkwestii,nadałimformędialogu:udając,sokratycznym
sposobem,nieświadomego,odbywa„ankietę”,kierującniątak,aby
wydobyćtoczegopragnie.Obecnie,organizujeformalnąkomedyjkę:
udajesięjakobydoO.Jezuity,zacnegoidobrodusznegoczłeczyny
(podziwiajmywtymzręcznośćtaktycznąPascala,iżniezohydza
swegointerlokutora;przeciwnie,zdejmujeodiumzjednostki,abytym
silniejuderzyćwsystem,wduchaZakonu),iwywiadujesię,
znajlepsząnapozórwiarą,osekretynaukiipolitykiJezuitów.Dobry
