Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prowincjałek,O.Daniel(1694)wychodziprzeciwnimdoboju.Wśród
argumentów,niebrakłooczywiścieitakich,którewręczpodają
wwątpliwośćprawdziwośćcytatówużytychprzezPascala.Tu,rzecz
zbytłatwadosprawdzenia;pomijającinnewzględy,trudnoposądzić
Pascalaotęniezręczność,abyfałszywymilubnieścisłymicytatami
dawałbrońprzeciwsobie.Alecytatyte,będącwierneliteralnie,
mogłybybyćtendencyjniewybraneizestawione,co,przywyjętych
pojedynczychzdaniach,łatwomożesięzdarzyć.Otóż,itonie.Wybór
izestawieniecytatówjestdziełemEskobara,Eskobara,uczonego
kompilatoraazarazemapologisty24ojcówkazuistów.ZniegoPascal
czerpieswojedowody;oilepopełniajakąśniedokładność,popełnia
jązaEskobarem,który,jeżelidajetymorzeczeniemjakieśoświetlenie,
tojedyniewduchunajżyczliwszymdlacytowanychojców.Tenpunkt
tedysprawyPascalanależyuważaćzaosądzony.
Skorotedycytatysąprawdziwe,aktoskarżeniaprzeciwzawartemu
wnichzgorszeniuułożonyjestprzezPascalatakświetnieiwymownie,
żeniemapotrzebydodawaćwtymduchuanisłowa.Raczej
przeciwnie;raczejtrzebarzecparęsłówdlastonowaniaobrazu;trzeba
oświetlićkwestięnatleepoki,abyzłagodzićterysy,wktórychakt
oskarżeniaidziezadalekoistajesięponiekądniesprawiedliwy.
„Pascal,powiadaSainte-Bevue,zabiłscholastykęwmoralności,jak
Descartesuprzątnąłjązmetafizyki”.Otoolbrzymiadoniosłośćjego
dzieła.Ale,prowadząctodziełooczyszczenia,Pascal,nieteolog,
biorącywszystkobezpośredniopoludzku,mylisięniekiedywtym,
iżwyciągadoniosłekonsekwencjemoralnezrzeczy,które,wgruncie,
tkwiąraczejwscholastyce.Spojrzałnateologięświeżymioczyma
profana;spojrzałnaswąepokęoczymagenialnegoczłowieka,który
jąwyprzedził.Godnymuwagijest,iżniektóredzieła,którePascal
najostrzejatakuje,św.KarolBoromeusziśw.FranciszekSalezy
zalecająjakowielceużyteczne:to,couderzyłoPascalawydzierając
zeńkrzykioburzenia,ich,nawykłychdoscholastycznychwłaściwości
myślenia,mogłonieurazić.
WeźmyprzykładcytowanyprzezStrowskiegowpięknejjego
książce.Chodziopost.Jedzeniejestnaruszeniempostu,picienie.
Ergo,ten,ktopijewino,choćbypiłwnajwiększejilości,choćby
ihipokras(winozkorzeniami),niełamiepostu,wnioskujelogicznie
kazuista.Pascalaoburzatorozstrzygnieciedożywego:ale,czy
toznaczy,żeówkazuistachciałzachęcićdoupijaniasięwpost?Nie;
ten,ktoupijesię,grzeszyprzeciwgrzechowipijaństwa,zatemgrzeszy
śmiertelnie;ale—niełamiepostu.Totylkościsłejurydyczne
