Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pozaktóreniesięgapowaganawetpapieska.Sąrzeczy,którymlogika
uczonego,przesiąkłamimowiedniekartezjańskąmetodąpoznania,nie
umiesiępoddać;Pascal,genialnyfizyk,autordoświadczeńnad
próżniąiciężarempowietrza,powiadawręcz:„Napróżnoteż
wydaliścieprzeciwGalileuszowiówdekretRzymu,potępiającyjego
naukęoobrocieziemi.Niesprawicieprzezto,abystanęławmiejscu;
i,gdybysięmiałoniezbitespostrzeżenia,żetoonasięobraca,wszyscy
ludzierazemnieprzeszkodzilibysięjejkręcićisobiesamymkręcićsię
wrazznią”(str.404).Tożsamo,wolnopapieżowipotępić
5Twierdzeń,iprzedtymPascal,wrazzcałymświatemkatolickim,
uchylaczoło;aleto,czyteTwierdzeniaznajdująsięwksiążce
Janseniuszaczynie,tojestkwestiafaktyczna,którąkażdymoże
sprawdzićwłasnymioczyma,iprzeciwświadectwutychoczunawet
samRzymniemamocy.
Pascalgorączkowopowracawciążdotegopunktu,wciążoświetla
gonaróżnesposoby,czujebowiemniebezpieczeństwo,którewistocie
nadeszło:byłzamiar,podwpływemjezuitów,zażądaćodkażdego
duchownego,abypodpisałpotępienie5TwierdzeńjakoTwierdzeń
Janseniusza.Otóż,jeżelijanseniściodmówiąpodpisu,nieuznając
potępionychtwierdzeńjakotwierdzeńJanseniusza,nicłatwiejszegojak
wyzyskaćtęodmowęabyichpomówićoherezję;jeżelipodpiszą,
następnąkonsekwencją,jakąwyciągnąztegojezuici,będziedowieść,
iżpotępionołaskęskutecznąśw.Augustyna,którastanowi
prawdziwegoduchaksiążkiJanseniusza.Iwówczasjuż,usunąwszy
swągroźnąrywalkę,zapanujeniepodzielniełaskawystarczająca,
wykładanawrozumieniuJezuitów;czylipelagianizm,ruina
katolicyzmu!Otakipiekielnyzamachnałaskęskutecznąpomawia
PascalzakonTow.Jezusowego.
To,czegoPort-Royalsięobawiał,stałosię.Zgromadzeniekleru
francuskiego,otrzymawszybullęAleksandraVII,ułożyłowistocie
formularzdopodpisania.Pascalchwyciłjeszczerazzapióro;ale
—byćmoże,lękającsię,iżraczejpodrażniniżposkromiwrogów
Port-Royalu,—poniechałzamiaru;XIXProwincjałkapozostała
niedokończona.
OtopokrótcehistoriaProwincjałek:trzebamijeszczeoświetlićkilka
punktówtyczącychgłównejatakdrażliwejczęściksiążki,tj.jej
słynnejkampaniiprzeciwJezuitom.
Wszystko,cojezuiciwytoczyliwczasietejkampaniinaswoją
obronę,byłonadersłabe.Czulisnaćsamidobrzeżesprawaniezostała
zamknięta,gdyż,jeszczewczterdzieścilatbliskopoogłoszeniu
