Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zrozumiałjezuitów,pomawiającichoświadomązłąwiarę.Byłyto,jak
jużzaznaczyłem,dwazupełnieróżneświaty;religiaczysta,areligia
„stosowana”.Innarzeczjestuciecodświatanapustelnię,inna
regulowaćżycieduchoweiobyczajoweprzeciętnejmasyludzi.
Wpierwszym,bezwzględnympojęciu,religiajestniezmienna:poglądy
św.Augustyna,któryżyłwVwiekuwAfryce,sąobowiązującedla
ParyżaninazXVIIwieku.Wpraktycejednakobyczajesięzmieniają;
stądzjawisko,któretakbardzogorszyPascala,iżOO.Jezuici,oddając
teoretycznienależnyhołddawnymojcom,wkwestiachobyczajów
zalecająsiętrzymaćnowszych.
Damzarazprzykład,jaktrudnymbyłobynieraziśćnawspak
duchowi„świata”.Weźmy,zProwincjałek,ustępopojedynkach.
Pascalstoi,oczywiście,bezwzględnienastanowiskuDekalogu
iEwangelii,ibezwzględnieteżodrzucapojedynek;chociażby
zazniewagę,choćbyzapoliczek.Otóż,chciałbymwidziećwtej
sytuacjiszlachcica,nietylkoweFrancji,alenp.unas,choćbysamego
przezacnegoLonginaPodbipiętę,któremubychcianowzbronić
„wyzwanianarękę”tego,ktogoobraził!RaczejzostanieTurkiem,
kalwinem…Stądwidzimy,iżdobrzyojcowiejezuici,wiedząc
żegłowąnieprzebijąmurupewnychpojęć,kręcąjakumiejątąmądrą
główką,abyobejśćniewygodneprzykazanie.
Ojednymteżmusimypamiętać.Myślącokonfesjonale,
wyobrażamydziśsobiekapłanailud,lubbodajkapłanaiobcego
mupenitenta,zktórymnicgo,pozakonfesjonałem,niełączy.Inaczej
wowymczasie.Tękazuistykętrzebabraćwznacznejmierzepod
kątempenitenta-magnata,którytrzymasobiespowiednika,takjak
manadwornegoaptekarza,medyka,iżbymiałgwarancjęzbawienia
duszy,jakizdrowiacielesnego.Rolaspowiednikaniebyłatułatwa:
dostojnypenitentchciałbyćwporządkuzBogiemiKościołem,alenie
chciałzmienićaninajotęswegożycia.Wyobraźmysobiespowiednika
KatarzynyMedycejskiej,HenrykaIII,lubwreszcieLudwikaXIV
zamłodu,wepocejegobujnychamorówzpp.delaVallière,
deMontespan…Port-Royal,złożonyzeszczupłejgarstkiwybranych,
nieznałtychtrudności;alejezuici,jakospowiednicy,mieli
doczynieniazkrólami:awreszcieczyżkażdyszlachcicwówczasnie
byłteżmałymkrólikiem?„Ideałemnaszym,wzdychadobryO.jezuita,
byłobynietworzyćinnychzasadniżzasadyewangeliiwcałejich
surowości…Ale,ludziesądziśtakzepsuci,iż,niemogącichściągnąć
dosiebie,musimyiśćdonich;inaczejporzucilibynas,stalibysięgorsi
iopuścilibynaszupełnie”…Pascalwkładatesłowawustadobremu
