Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ojcu(str.98)zironią,alesąonegodnezastanowienia…
„Porzucilibynas…”Istotnie,nietakdawnebyłyczasy,kiedy
HenrykVIIIangielski,nielubiącysiękrępowaćwżyciu,zrzucił
jarzmokatolicyzmuiogłosiłsięgłowąkościoła.Katolicyzm
przechodziłciężkąpróbę.Natych,którymonciężył,czyhałzjednej
stronyprotestantyzm,zdrugiej„libertynizm”,bezreligijność,która
wowymXVIIw.szerzyłasięowielebardziejigroźniejniżtosobie
wyobrażamy.Katolicyzmtedy,wstosunkudoswychowieczek,lęka
sięzbytnieprzejednanegostanowiska:prowadzipolitykę,wrazzjej
kompromisamiigiętkością,awyrazemtejpolitykisąjezuici.Tego
Pascalnieumieiniechcezrozumieć.
Tapolitykatłumaczymożewielenajbardziejgorszących
rozstrzygnięćkazuistów.Czywówczesnejpolityceświeckiejistnieje
jakakolwiekzbrodnia,którejbynieusprawiedliwiałotojednosłówko:
„racjastanu?”Czyświadomekłamstwo,nawetbezfatygi„myślowych
zastrzeżeń”,niejestdodziśpodstawąwszelkiejdyplomacji?Czynp.
wstosunkachmiędzynarodowych,fałszerstwoipotwarzniestanowią
uświęconychśrodków?Dziś,religie—niebezrezygnacji—wyrzekły
sięwznacznejmierzedawnejzaborczości:możedlatego,iżwyschły
źródłażywejwiary.Alewówczasludzkośćdotegoniedoszła:
Arnauld,samtułającsięikryjącprzedprześladowaniemzestrony
wrogówjansenizmu,przyklaskujenajostrzejszymśrodkomrepresji,
oileodnosząsiędoLutrówiKalwinów…Jakżebytedyniemiałobyć
wolnozabićkogoś,ktodziałanaszkodęzakonujezuitów,skoro
zwycięstwotegozakonu,to,woczachjegoczłonków,zwycięstwo
religiiisamegoBoga?Jakbardzowszystkietepojęciabyływduchu
epoki,świadczyfakt,iżkazuiściniekrylisięznimibynajmniej:
ogłaszalijewnajprostszysposóbdrukiem,ikażdymógłjeczytać,
zgołanietakjakoweichmitycznemonitasecreta.Eskobarrozchodzi
sięwdziesiątkachwydań.Prawda,iż,maksymyte,drukowane
połacinie,miałbyjakgdybyinnycharakter,niżkiedyPascaljeubrał
wdoskonałąfrancuskąprozę.
czytającProwincjałki,mamyuczucie,żektośotworzyłokno
iwpuściłpowietrzedozatęchłejpiwnicy.JesteśmyzPascalem.Ale
bywająchwile,wktórychwstrząsanasjakiśdreszcz.Kiedy
wyobrazimysobiejegoBoga,który,jaknieubłaganysędzia,skazuje
nawiecznepotępienietych,copopadliwgrzech,ponieważsam
odmówiłimłaski—itoodmówiłbezwzględunaichcnotyizasługi,
poprostuwedleniczymnieusprawiedliwionegokaprysu;kiedyten
Bóg,strącającichwczeluścipiekieł,„śmiejesięznichinaigrawa”
