Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
orzeczeniakazuistów;alesameProwincjałkinieznalazłyłaskiwich
oczach.Rzympotępiłksiążkęjakoheretycką.Wśródtego,rozgłos
ListównapełniłcałąEuropę.Nicoleprzełożyłjenałacinę,
coprzyczyniłosiędoichpopularyzacjipozaFrancją.Wyrokiem
francuskiejRadyStanu,dnia23września1660,przekładtenłaciński
zostałpodartyispalonyrękąkata.
OmawiającMyśliPascala,podkreśliłemznaczenieProwincjałekdla
literaturyfrancuskiej;datęjakąstanowiąwefrancuskiejprozie.
WystarczyporównaćjezMontaignem,choćbywprzekładzie
(aprzekładającMontaigne'astarałemsięgozbliżyćdonas),aby
spostrzecogromnąróżnicęjęzyka.WiekXVIczućjeszczemocno
łaciną,naktórejsięchował;tokzdaniajestwybitniełaciński.Prawda,
iż,odtegoczasu,pracowanonadjęzykiemwiele(GuezdeBalzac),ale
raczejwduchuuroczystym,retorycznym;otóż,genialny
„dyletantyzm”Pascalaprzebyłwsiedmiomilowychbutachdrogę,która
bezniegotrwałabyBógwiejakdługo.Chciałbymzwrócićuwagę
najedenjeszczepunkt.Kiedydobryo.jezuitacytujeswemu
rozmówcy(str.85)czterdzieścipięćnazwisknowychautorów,których
sądemnależysiępowodować,ówpytazkomicznymprzerażeniem:
„OmójOjcze,czytowszystkochrześcijanie?”…Istotnie,nazwiska
tebrzmiądość„pogańsko”dlafrancuskiegoucha:Conink,Llamas,
Achokier,Dealkoser,etc.etc.Zauważmy,iżwszystkie
sącudzoziemskie.Wsiedmnastymwiekunieistniałnacjonalizm
wdzisiejszympojęciu,zwłaszczawteologii;niemniejfaktemjest,
iżProwincjałkisąrównocześnieioczyszczeniemfrancuskiegoducha
zobcychcudzoziemskichnaleciałości,zwłaszczazhiszpańszczyzny.
KazuistykaurodziłasięwHiszpaniiizalałafrancuskąteologię,jak
wteatrzehiszpańszczyznazalałanajakiśczastragedięikomedię:
Pascaldokonujetudziełanarodowego,jakdokonujegoMolier.
Prowincjałkisądziełemuzdrowieniasmaku,takjakrównocześnie
niemalpowstałePociesznewykwintnisieMoliera.Natympoluschodzi
sięPascalzMolierem,takjakznówspotykasięzKartezjuszemwtym,
abywnajtrudniejszematerie,którychdotychczasgodnązdawałasię
tylkołacina,wprowadzićjęzykrodzimy.Iotowidzimy,jakwszyscy
cipotężnibudowniczowienowegoświata,każdyścigajączgoła
odmiennecele,pracują—niewiedzącotym—zgodnieisolidarnie
dlastworzeniawspaniałegorozkwituliteraturyfrancuskiej.
Boy
Kraków,wlistopadzie1921
