Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ijansenizmu,ks.deSaint-Cyran!
Arnauldpróbowałskreślićswąobronęwformiemającejtrafić
doszerszejpubliczności,alepiórouczonegoteologabyłozbytciężkie
dotegoużytku.ZwróconosiędoPascala,świeżopozyskanego
„sympatyka”Port-Royal(ściślewziąwszy,nienależałondoPort-
Royalnigdy).Wkilkadni,Pascalnapisałpierwszylist:odczytał
goprzyjaciołomzPort-Royal,którzybyliolśnieni;zaczem,dnia
23stycznia1656,wdziewięćdniposkazaniuArnaulda,ukazałsię
(oczywiściebezimiennie)tenpierwszylistwdruku:wielkadata
literaturyfrancuskiej!Księgarzdałmu,zwłasnegopomysłu,
nagłówek:Listpisanydomieszkańcaprowincjiprzezjednego
zprzyjaciół,odczegoniebawempublicznośćzaczęławszystkim
kolejnoukazującymsięlistomdawaćpoufałemianoProwincjałek(Les
provinciales).
WchwilachgdyPascalujmowałpiórodoręki,abysięwmięszać
wtenspór,zdawałobysięściśleteologiczny,niebyłteologiem.
NawróceniejegoizbliżeniedoPort-Royalbyłonastępstwemraczej
przełomuwewnętrznego,uczuciowego,niżowocemścisłychdociekań.
Ale,Pascalniebyłwtymdzielesam.ŻyjącwatmosferzePort-Royalu,
musiałosłuchaćsięzewszystkimiarkanamitoczącegosięsporu;
zresztą,oilechodziłoomateriały,argumenty,miałzasobąprzyjaciół
zPort-Royal,miałwreszciewydaneiniewydanepismasamego
Arnaulda,zktórychczerpiebardzowiele.
Iwłaśnieta„niefachowość”Pascalaokazałasięnajwiększąjego
siłą.Teolog,odmłoduzaprawnywkontrowersjachscholastycznych,
znudziłbypublicznośćiodstraszyłbyjąodtejlektury.Pascalobejmuje
kwestięjasnymspojrzeniemuczonego,logikaiświatowca;wyłuskuje
jązgąszczuscholastyki,wyławiatocozasadnicze,wymacujesłabe
punkty,obnażajewsposóbuwydatniającysłabiznęiprzedstawia
wsposóbjasnyizrozumiałydlakażdegooka.Coprawda,dodajejeden
atut,któregonieoczekiwano,aprzynajmniejzpewnościąniewtym
stopniu:talent,geniuszpisarski,dziękiktóremunajsuchszy,najdalszy
—zdawałobysię—odżyciaprzedmiottętniżyciempodjegopiórem,
zajmujeibawi.Odpierwszychsłów,czytelnik(mówięzwłaszcza
oczytelnikuzr.1656)jestwzięty:skoroprzeczytałpierwszesłowa,
możnabyćpewnym,żedoczytadokońca.Ciężkiitrudnymateriał
stajesiędostępnymdlakażdejinteligencji.OdpierwszejProwincjałki,
tenświętyczłowiekobjawiatalenturodzonego„felietonisty”.Używa
wszelkichsposobów,abyurozmaicićswójtemat:dramatyzuje,
dialoguje,ironizuje,zręcznie,lekko,dowcipnie.Literaturafrancuska
