Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
wedługtypologiiM.Webera,byłopanowanieracjonalne(legalne)zbiurokra-
tycznymsztabemadministracyjnym.Byłatozdaniemsocjologanajbardziej
nowoczesnaformarządzenia.Zapodstawęlegalnegosprawowaniawładzyucho-
dzijednoczesneobowiązywanienastępującychzasad:1)możliwejestracjonal-
neustanowienieprawa,którebędzieuznawaneprzezwszystkichmieszkańców
danegoterytorium,oraz2)istniejąregułymającezastosowaniewokreślonym
przypadkudziękiistnieniuwymiarusprawiedliwości.Prowadzitoniemieckiego
socjologadostwierdzenia,żentypowylegalnypan[…],gdyzarządzaizara-
zemrozkazuje,samzkoleijestposłusznybezosobowemuporządkowi,naktóry
orientujeswerozporządzenia”8.
Racjonalnepanowanieopierasięnanieustannymzałatwianiusprawurzę-
dowychwramachustalonychkompetencji.Wsystemietympanujezasada
hierarchiiurzędowej,któraokreślaporządekstałychorganówkontrolujących
inadzorującychdlakażdejinstancji.Przysługujetuobywatelomprawozłożenia
odwołanialubskarginawładzeniższewładzomzwierzchnim.Kontaktwładza-
obywatelwtymsystemieodbywasięwzgodziezregułamitechnicznymiinor-
mami,którychzastosowanieprzezurzędnikówwymagafachowegoprzeszkole-
niazwiązanegozodpowiednimwykształceniem9.
oparciefunkcjonowaniaurzędunaracjonalnychprzesłankachpowoduje
oddzieleniesztabuadministracyjnego(urzędników)odśrodkówadministrowa-
niaidostarczania,któreurzędnicyotrzymująwpostacinaturalnejipienięż-
nej,isązobowiązanidorozliczeniasięznich.Natomiastinnąregułępłynącą
zracjonalnościstanowiwykluczeniejakiegokolwiekzawłaszczaniastanowiska
urzędowegoprzezosobę,którajepiastuje.ograniczenietowynikawpewien
sposóbzzasadynprawadourzędu”,jaktojestnp.wprzypadkusędziów.Jeszcze
charyzmatycznym-trzecimztypówM.Webera-posłuszeństwoprzekazywanejestpoprzez
istniejący,legalnyporządekrzeczyokreślającyprzełożonego-wjegoramachpowstająlegalne
rozporządzeniawobrębieprawa.Por.ibidem,s.160.
8Cyt.za:ibidem,s.162.Wtymmiejscunależyzaznaczyć,żewopiniiczęścisocjologów
organizacjiteoriaM.Weberamożebyćtylkowograniczonymstopniuwykorzystywanawopisy-
waniuzjawiskhistorycznych.Niemieckisocjologfaktycznieodrzuciłzorientowanieswojejteorii
nasposóbfunkcjonalistyczny,gdyżuważał,żejesttoniedopogodzeniazsocjologiąrozumiejącą.
WteoriibiurokracjiM.Weberabrakujeprzedewszystkimuwzględnieniaelementównieformal-
nychwopisiejejstruktury,jejcelowościorazkontaktówzotoczeniem.Niemożnajednakza-
rzucaćuczonemuniewiedzyozłożonościbiurokracji.Niemieckiemusocjologowichodziłoraczej
oukazaniepewnegoschematufunkcjonowaniaadministracji,anieooddaniejaknajpełniejsze-
goobrazurzeczywistości.Innyzarzut,jakistawiasięteoriiM.Webera,poleganabrakuanalizy
biurokracjiwkontekściepojęciaelitywładzy.Uczonytwierdził,żewładzaiadministracjasą
pojęciamitożsamymi(wprzeciwieństwienp.doKarolaMarksaiHenriegodeSaint-Simona).
MożnazgodzićsięzpoglądemM.Weberanatentemat,trzebajednakrównieżsięgnąć-właśnie
zpowoduzignorowaniaprzezniemieckiegosocjologapojęciaelitywładzy-dosamejteoriielit.
Por.R.Mayntz:MaxWeberIdealtypusderBürokratieunddieOrganisationssoziologie.nKölner
ZeitschriffürSoziologieundSozialpsychologie”1965,Jg.17,s.493-502.
9M.Weber:Gospodarkaispołeczeństwo…,s.162.
9
