Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przestrzenie
IzoldaTopp
Droga.Wposzukiwaniutoposówpolskiej
pamięcinaDolnymŚląsku
Topostoprzeciwieństwochaosu.Jestzbiornikiemizwornikiemsensów.Znajdujesięnagranicyhi-
storiiiegzystencji:mawsobiejednąidrugą.Egzystencjaznajdujewnimformękultury.Odnawiając
wtensposóbznaczenia,odnawiaisiebie,kształtującsposóbmówieniaosobiewtym,cozostałojuż
wypracowane.Natympolegazwiązekegzystencjiiformywtoposie1.
Pomiędzykulturowąnieśmiertelnościąainwencjągeniuszulokowałapytanieotopo-
sywhistoriiliteraturyMariaJanion,powtarzającwistociewtympytaniugestnależący
dorytualnościromantyzmu,októrympisała,żejestwPolsceformąpamięci2.Tymbar-
dziejuzasadnionewydajesięnawiązaniedojejrozumieniatoposu–jakozderzeniaformy,
„uprzedmiotawiającegosposobuistnienia”,zindywidualnościątwórczegoducha–doopisu
mnemotoposówstanowiącychutrwalenie„pochodzącychzprzeszłościiodnoszącychsię
doniejstrukturmentalnych”3.Przyczympostronienieprzewidywalnościwowymzde-
rzeniupojawićsięwtedymożenietyleartystycznakreacjaromantycznegogeniuszu,ile
zdarzeniowośćświata,ulotnośćchwiliskonfrontowanazobrazemdziejów.
Takaperspektywamieścisiętakżew„romantyczno-symbolicznymstylu”polskiejkul-
tury,wktórymsenswypływaznarodowejtradycji,pojmowanejjakorodzajnieustannej
transgresji,podtrzymującej„ideęłącznościżywychzumarłymi”wobliczuzmieniającej
sięwokółrzeczywistości.Toposwystawianegonapróbęzakorzenienia–wymagającego
jeślinieofiary,toprzynajmniejwysiłku,by„misteriumDziadówniezostałoprzerwane”4
–ukształtowanyzostałwczasachzaborówipowracawtedy,gdyniezależnośćpaństwa
jestbądźwydajesiębyćzagrożona5.Zaszczególnyprzypadektakiejpróbymożnauznać
powojennyokreswdziejachDolnegoŚląska,określanyczęstomianem„oswajaniaZiem
Odzyskanych”,gdymożliwośćutrzymaniałącznościznarodowątradycjąwtymwłaśnie
miejscuoznaczaćmusiswegorodzajuarcheologiębądźimaginacyjneustanowieniewspo-
mnianegopowiązaniażywychztymi,którzynależądoprzeszłości(wformieprzybierającej
zwyklepostaćinventedtradition).BowiemchoćpowojenneprzejęcieizasiedlanieDolnego
ŚląskaodbywałosiępodhasłempowrotudoziemiPiastów,niemogłoonozastąpićani
związkuzbezpośrednimiprzodkami–naktórychgrobyodbywanodługiepodróżewlisto-
1
M.Janion,DoEuropy.Tak,alerazemznaszymiumarłymi,Sic!,Warszawa2000,s.17.
2
Ibidem,s.6.
3
Pojęciemnemotoposuijegocytowaneokreślenieza:S.Bednarek,Mnemotopikapolska,w:Pamięćjakoka-
tegoriarzeczywistościkulturowej,red.J.Adamowski,M.Wójcicki,WydawnictwoUMCS,Lublin(wdruku).
4
M.Janion,op.cit.,s.6.
5
Ostatniowyraźniezaznaczasięonwinterpretacjachisporachwokółkatastrofysmoleńskiej.
12
Droga.WposzukiwaniutoposówpolskiejpamięcinaDolnym
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
