Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przestrzenie
StefanBednarek
Mnemotoposy.Słowowstępne
Odponadtrzechdziesięcioleciproblematykapamięcizbiorowejjesttakintensywnie
obecnawrefleksjihumanistycznej,żeniemaprzesadywczęstoprzywoływanychwtym
kontekścieokreśleniach:„hipertrofiapamięci”,„tyraniapamięci”,„memoryboom”.Wzmo-
żonezainteresowaniepamięciąirozwójbadańnadniąskłaniająteżdoupowszechniającego
siępoglądu,żemamyotodoczynieniazkolejnym„zwrotem”whumanistyce(po„ling-
wistycznym”,„ikonicznym”,„performatywnym”etc.).MajednakracjęMagdalenaSa-
ryusz-Wolska,powątpiewającwmożliwośćukonstytuowaniasię„zwrotupamięciowego”
jakonowegoparadygmatunaukokulturze.Studianadpamięciąstanowiąpolenawiedzane
przezbadaczyróżnychdyscyplinniezależnieodorientacjiteoretycznychiprzynależności
doktóregokolwiekze„zwrotów”.I,cocharakterystyczne,problematykapamięcijestobec-
nawwiększościznich,adlaniektórych(np.dlazwrotuetycznegoczypostkolonialnego)
jestwręczkluczowa.Nieznaczytojednak,żeniesiezsobąparadygmatycznązmianęwe
współczesnejhumanistyce.„Choćpamięćprzeżywaostatniowielką»koniunkturę«–pisze
MagdalenaSaryusz-Wolska–toraczejniestanowinowejkategorii,którapozwoliłabyprze-
definiowaćświatkulturyiwyjaśnićgonanowozniewykorzystanegodotychczaspunktu
widzenia”1.
Trzebabydotegododać,żekategoriapamięciniejestwstanie„przedefiniowaćświata
kultury”,ponieważjestonprzezniądefiniowanyniemalodpoczątkunaukowejrefleksji
kulturoznawczej,samazaśkulturaoddawnabywakonceptualizowanajako„niedziedzicz-
napamięćspołeczeństw”,iztegopunktuwidzeniasformułowanie„kulturapamięci”nosi
cechytautologii.JeśliużywagoniemieckiegiptologJanAssmann,badaczkulturypamięci
wcywilizacjachstarożytnych,toniedlatego,byuważał,żeistniejąkulturypozbawione
pamięci,leczpoto,byodróżnićkolektywnąpamięćkulturowąodindywidualnej„sztuki
pamięci”(opisywanejprzezFrancesYates),achybaprzedewszystkim–byrozpoznaćwy-
pracowanewróżnychspołecznościachformypamięci,treści,nośniki,strukturyczasowe,
sposobychronieniaikultywowaniapamięci,regułyzapominaniaitd.Bochoćzjawiskopa-
mięcikolektywnejmacharakteruniwersalny,tospołecznemechanizmypamiętaniaoraz
zapominania,atakżeregułygromadzenia,konstruowaniaiprzekazywaniaobrazówprze-
szłościbywająrozmaiteihistoryczniezmienne2.
Pamięćzbiorowajestjednymznajistotniejszychczynnikówkulturotwórczych,swoi-
stymspoiwemkażdejkultury.Jejznaczenierozpoznanojużdawno–oddawnarównież
1
M.Saryusz-Wolska,Spotkaniaczasuzmiejscem.Studiaopamięciimiastach,WydawnictwoUniwersytetu
Warszawskiego,Warszawa2011,s.67.
2
J.Assmann,Pamięćkulturowa.Pismo,zapamiętywanieipolitycznatożsamośćwcywilizacjachstarożytnych,
przeł.A.Kryczyńska-Pham,WydawnictwoUniwersytetuWarszawskiego,Warszawa2008,passim.
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
Mnemotoposy.Słowowstępne
5
