Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przestrzenie
IzoldaTopp
Pielgrzymowanie
Wperspektywiemitusłowiańskiejosiadłości,któryobecnyjestwwiejskimsposobie
życia,wyruszeniewdrogęoznaczaprzerwaniewięziłączącejzziemią.Przeważawnim
zatemmisteriumtremendum–cozachowujepowiedzenie:„krzyżyknadrogę”,którego
współczesnykontekstmajużmniejszyzwiązekzzażegnaniemczyhającegonaniejniebez-
pieczeństwa,większy–zzaznaczeniemdystansuiizolacji.Droga,którawiążesięzprze-
kraczaniemgranicwłasnegoświata,winnamiećuzasadniającyjącel.Takądrogąwludowej
polskiejtradycjijestpielgrzymka,podejmowanawintencjinietylkoosobistejczyrodzinnej
pomyślności,aleilosówojczyzny.Wszczególnymstopniuujawniatocharakterpielgrzy-
mekdoCzęstochowy,wgeografiimitycznejpełniącejfunkcję„duchowejstolicyPolski”–
źródłategomitutoopowieśćohistoriiilosachobrazuMatkiBoskiejCzęstochowskiejoraz
legendarnaobronaJasnejGóry24.Wtejperspektywiewiara,naródijegodziejesązsobą
związanenatylesilnie,żepozwalająnaichutożsamienie.Wzórtenodtwarzajątakżepiel-
grzymkilokalne,stanowionbowiempunktodniesieniadlapolskiejreligijności,wznacznej
mierzeukształtowanejprzezkultmaryjny.
ZnaczeniewłasnejtożsamościznakamiwiaryprzejawiasięnaDolnymŚląskunietylko
poprzezstawianeprzezosadnikównowekapliczkiiprzydrożnekrzyże,byważezastępują-
ceistniejącepomnikiniemieckiejipruskiejprzeszłości25,aletakżepoprzezprzejmowanie
tutejszychkatolickichmiejsckultuitowarzyszącychimformpobożności.Dlamieszkańców
BrzózkitakimmiejscemstałsiękościółparafialnywGłębowicach,należącydoufundowa-
negotuwXVIIIwiekuklasztorukarmelitówtrzewiczkowych,orazkaplicawzniesionana
pobliskimwzgórzu,poświęconaichpatronce,MatceBoskiejSzkaplerznej.
FotografiaCzyżowiczazkońcalatpięćdziesiątych,przedstawiającaludzipodążających
zBrzózkidoGłębowicnaniedzielnąmszę,jestniezwyklewymownąilustracjąwpisującej
sięwnarodowymnemotopospolskiejdrogi.Odświętnystrójidącychszerokąławąkobiet,
związanyzichstatusemipozycjąspołeczną,podobniejakdystanspomiędzyposzczególny-
migrupami,sąodzwierciedleniemwzajemnychrelacjiwtejwspólnocie,któraconiedzielę
dajewtensposóbwyrazswojejpobożności.Samfotografopowiadałotymzdjęciu:„Ja
ztyłumogęjeszczerozpoznaćpochusteczkach,poruchach,ktojestkto.Zobaczcie,trzy
mająchustkiamerykańskie,nabiałymbyłtakiwzorek,tobyławażnachustka”26.Ame-
rykańskiechustkitozjednejstronyznakzamożności,zdrugiej–jeszczejednegoobrazu
24
A.Niedźwiedź,Obrazipostać.ZnaczeniawizerunkuMatkiBoskiejCzęstochowskiej,WydawnictwoUniwer-
sytetuJagiellońskiego,Kraków2005.Wtejpracynabardzobogatymmaterialeźródłowymprzedstawianajest
„mitologiajasnogórska(toposjasnogórski),posługującasięspecyficznymjęzykiemizbioremmotywów”,
służącymjako„matrycedointerpretowaniarzeczywistości”,wtymwydarzeńhistorycznych,takichjak
choćby„cudnadWisłą”;ibidem,s.285,168–186.
25
Takimprzykładembyłoprzekształcaniepomnikówupamiętniającychofiarypierwszejidrugiejwojnyświa-
towejwmaryjnekapliczki.DoszłodotegotakżewWińsku,miasteczkuwnajbliższejokolicyBrzózki,gdzie
podobeliskiem,zktóregostartoniemieckienapisyinazwiska,umieszczonowezwanie:„KrólowoPolski,
módlsięzanami”.
26
I.Topp,M.Barbaruk,P.J.Fereński,K.Konieczny(red.),op.cit.,s.171.
20
Droga.WposzukiwaniutoposówpolskiejpamięcinaDolnymŚląsku
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
