Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
JĘZYKOWYOBRAZŚWIATA-WPROWADZENIE
Językowyobrazświatatopojęciewywodzącesięzdwóchod-
ległychwczasieiprzestrzeniźródeł,zktórychzostałoprzeszcze-
pionenagruntpolski.Jakopierwszeznichwymieniasięprzede
wszystkimpraceniemieckiegofilozofaijęzykoznawcyWilhelma
vonHumboldtaijegonastępców,jakodrugie-badaniadwóchję-
zykoznawcówamerykańskich:BenjaminaLeeWhorfaiEdwarda
Sapira.Pierwszeintuicjedotyczącewpływujęzykanaobrazświa-
tasąjednakznaczniestarsze-wskazujesięichobecnośćjużwRe-
toryceArystotelesa,wktórejmożnadoszukaćsięideiJOS(Bock
1992:248).JerzyBartmińskinadmienia,żeArystoteleswswym
dziele„mówiłotoposach(locicommunes),tj.twierdzeniachogól-
nieprzyjętych,znanych,»oklepanych«”,którewskazują„wspólne
punktyodniesieniawprocesiewnioskowaniaiprzekonywania”
(Bartmiński2001:28-29).
Kolejnyśladwhistoriikształtowaniasięintuicjinatemat
związkówmiędzymyśleniemijęzykiemstanowiąsłowaMartina
Lutra,któryw1530rokustwierdziłwSendbriefvomDolmetschen,
że„różnejęzykimająswojespecyficznecechywpojmowaniuświa-
ta”(cyt.za:Mańczyk1982:31).Więcejpisaliotym-nieużywając
jeszczeterminujęzykowyobrazświata-niemieccyfilozofowie:teo-
logiorientalistaJohannDavidMichaeliswpołowieXVIIIwieku,
następnie,wIIpołowieXVIIIwieku,JohannGeorgHamannoraz
pozostającypodjegowpływemteologikrytykliterackiJohann
GottfriedHerder(Pieciul-Karmińska2007:11).JanuszAnusie-
wiczpodajewswobodnymprzekładzieznaczącewyjątkizichpism,
m.in.słowaHamanna:„każdyjęzykwymagapewnegowłaściwego
sobiesposobumyślenia”orazHerdera:„każdynaródmawłasny
rezerwuarmyśli”,którytorezerwuarHerderokreślajako„skar-
biecmyślicałegonarodu”(Anusiewicz1999:263).Hamannuważał
nawet,żezdolnośćmyśleniazależyodjęzyka,azatemjęzykza-
pewnewykształciłsięprzedmyśleniem(Underhill2009:59).
napominąćnazwiskaJamesaUnderhilla,pracującegoweFrancjiszkockiegoba-
dacza,znawcyideiWilhelmavonHumboldta,któryopracowałwłasnąkoncepcję
pojęciaworldview(obrazświata).Zostanieonaomówionaponiżej.
Wprzypadkuniektórychpozycjiobokdatycytowanegowydaniawnawiasie
kwadratowympojawiasiędatapierwodruku,np.Bartmiński(2007d[2001]).
