Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
JĘZYKOWYOBRAZŚWIATA-WPROWADZENIE
taczadodatkowokrytyczneopiniejęzykoznawcówniemieckich,
którzypodkreślaliintuicyjnośćiniekonkretnośćteoriiHumboldta:
(...)krytycyzwracająuwagę,żewswejteoriideterminizmujęzyka
i„światooglądu”Humboldtniedajekonkretnychprzykładów,naktó-
reobszarymyśleniadanekategoriejęzykowemogąmiećwpływ(ł).
Ponadtowiększośćjegohipotezopierasięnaintuicji,jegostanowisko
jest„niedopracowane”,awjegojęzykoznawczymnamyśleodnaleźć
możnazarównorelatywistyczną,jakiuniwersalistycznąlinięargu-
mentacji(ł)(Pieciul-Karmińska2007:13).
Samosformułowaniejęzykowyobrazświatazostałoporazpierw-
szyużyteprzezuczniaHumboldta,JohannaLeoWeisgerbera.
Około1930rokuWeisgerberstworzyłkoncepcjęgramatykitreści,
przyjmującą,żeistotąjęzykasątreściwyrażoneprzezformyję-
zykowe,anieoweformysamewsobie.Terminemsprachliches
Weltbildokreślałsferępośrednią(Zwischenwelt)międzyświatem
rzeczywistymaświadomościączłowieka,coopisałm.in.wpracy
pt0VomWeltbildderdeutschenSprache(1950).
DrugieźródłoteoriiJOStopowstałanagruncieamerykańskim
tzw.hipotezaSapira-Whorfa,będącaodpowiednikiemeuropejskie-
goneohumboldtyzmu(zob.Polański2003:237).Istotnąrolęodegra-
łytubadaniatrzechuczonych:FranzaBoasa,jegouczniaEdwarda
SapiraikontynuatorabadańSapira-BenjaminaLeeWhorfa.Boas
byłantropologiemijęzykoznawcą,prekursorembadańnadróżni-
camikulturowymi,badaczemjęzykówIndianpółnocnoamerykań-
skichitwórcąamerykańskiejetnolingwistyki.Zainspirowanyjego
pracamiSapirpisał,żekulturyniesposóbbadaćbezznajomości
językajejczłonków,gdyżdanyjęzyknarzucaswoimużytkownikom
takąanieinnąinterpretacjęświata,anawet,żeludziesą„nałasce
języka”.WedługSapira„widzimy,słyszymyiwogóledoświadcza-
mytakjakdoświadczamywdużejmierzedlatego,żezwyczajejęzy-
kowenaszejspołecznościpreferująpewnewyboryinterpretacyjne”
(Sapir1978:89).Wyznawcąrelatywizmujęzykowegowbardziej
skrajnejpostaci,ujawniającejsięjakoteza,żedanyjęzykdetermi-
nujefunkcjonowaniejegoużytkownikówwichrzeczywistości,był
Whorf,badaczjęzykaIndianHopi.Określiłonjęzykmianemklu-
