Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp.Wokółstereotypuijegoprzekładu
bywakojarzonyzewzględunawłaściwośćludzkiegopostrzeganiaopartąnase-
lektywności.Jednakstereotypniejestkategoriąpoznawczą,wprzeciwieństwie
doprototypu,będącegopoznawczympunktemodniesieniawprocesachmen-
talnych,ponieważulegająonewnimredukcji,ukierunkowaniuiopierająsię
nabłędnychlubniewystarczającychprzesłankach.Równieżarchetypstanowi
wyobrażeniowyiintuicyjno-instynktownypunktodniesieniawsferzedoznawa-
niaiprzeżywania,wynikający1wedługCarlaGustawaJunga101zestałego
wyposażeniaczłowiekawzakodowanegenetycznieobrazy,niemającezwiązku
zdoświadczeniem.
Jeżeliwięcprzyjmiemy1zaAdamemSchaffem1żestereotyptokategoria
myślowo-pragmatyczna,sądemocjonalnyopartynamyśleniuredukcjonistycz-
nym,którego,dodając,katalizatoremsądobreizłeemocje,tozwymienionymi
kategoriamiłączągonastępującecechy:powtarzalność,powszechność,konwen-
cjonalność;wyróżniazaś1emocjonalnenacechowanieaksjologiczneische-
matyczność.Jegoznaczeniepochodziodgreckichsłówstereòs,czylistężały,
twardy,itypos1odcisk:oznaczaformędrukarską,awpsychologii1nutrwa-
lonyukładodruchówwarunkowychwystępującychwokreślonejkolejności”11,
copodkreślatrwałośćiniepodatnośćstereotypównakrytykędowodzenialo-
gicznego.Oddziałującnaemocje,zapadająonewświadomośćkulturową.
Obszarpozostającypozauogólnieniemstereotypustanowipodstawędo
jegokrytykiwróżnychdziedzinachjegoobecnościwkulturze:wsposobach
zachowań,wreligiach,wwierzeniachiobyczajach,wsztuceiwliteraturze,
wżyciupublicznym.Dlategostereotypizacjizróżnąsiłątowarzysząwróżnych
dziedzinachprocesydestereotypizacyjne.Literackąrzeczywistośćalternatywną
cechujenegocjowalnośćwstosunkudoistniejącejrzeczywistościzewnętrznej.
Dokonujesięwniejkrytykastereotypówlubichtworzeniewceluprzeciwsta-
wieniasiętejrzeczywistości.Podobniejakprocesstereotypizacji,destereotypi-
zacjaprzebiegazpunktuwidzeniabliskiejlubwłasnejkultury.Pełnikreatywną
funkcję,umożliwiajączrozumienieiporozumienie.Stereotypysłużąbowiem
izolacji,dającejzłudnewrażeniebezpieczeństwa,ponieważjestonookupione
licznymiwyrzeczeniamiiniezrozumieniem.Jednocześniekonsolidujązbioro-
wośćzrezultatemofensywno-defensywnymwstosunkudowszelkiejinności.
Ułatwiająporozumieniewgranicachdanejgrupy.Ichrolajestwięcambiwalen-
tna:negatywnalubpozytywna.Tadwoistośćfunkcjonalnastereotypusprawia,
żeprocesystereotypizacjiidestereotypizacjiwystępująoboksiebie,przyczym
literackakrytykastereotypudziałazapomocąsiłykreacjibezrygorulogiczne-
godowodzenia,przemawiającdowyobraźni,emocjiirozumu.
Literatura(isztuka),podobniejaktomamiejscewinnychdziedzinachkultu-
ry,tworzystereotypyjakowspólnesądyiwyobrażeniawartościujące.Powstają
10Por.C.G.Jung:Psychologiaareligia.Tłum.J.Prokopiuk.Warszawa1970.
11Za:Słownikwyrazówobcych.Wyd.9.Warszawa1965,s.624.
