Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historyczneteorieracjonalnościnaukowej
teoriaLakatosaoferujeprecyzyjnyjęzyk,przepracowanynapewnejliczbieprzy-
padkówempirycznych,przedewszystkimzzakresunaukprzyrodniczych,ale
równieżekonomiiisocjologii33.AparatpojęciowyLakatosapozwalauchwycić
historycznyprocesracjonalnychmodyfikacjiteorii,fakttestowaniaseriiteorii,
aniepojedynczychtwierdzeń,orazkonwencjonalnycharakterzdańobserwacyj-
nychiteorii.Lakatosunikaprzytympopadaniawkonstruktywizmspołeczny,
wktórymniewspółmierneprogramysąsobierównezpunktuwidzeniaepiste-
mologicznego.Przedstawiaobraznaukijakoprzedsięwzięciaracjonalnego,nie
zaśpodporządkowanegoprocesomspołecznym,wramachktórychniezwraca
sięuwaginasiłęuprawomocnieniateorii.
Nakońcurozdziałupierwszegoprzekonuję,żewtrakciebadańnadstu-
dentamiWarszawyukonstytuowanezostałytwarderdzenietrzechodrębnych
programówbadawczych:analizyprzyczynowej,psychologicznejteoriipostaw
orazanalizywterminachracjonalnychmotywów.Wrozdzialedrugimpokazuję,
dlaczegoprogramanalizykauzalnejszybkostałsięprogramemdegenerującym–
zarównojakoprzedsięwzięciezzakresuideałunauki,jakiteorii.Wtrzecim
rozdzialeprzedstawiamZakładMetodologiijakokolektywmyślowy,któryukon-
stytuowałsięwlatachsiedemdziesiątychistałsięmiejscemsocjalizacjinaukowej
iintensywnejwymianyidei.Pokazujęspołecznąglebę,naktórąpadłynasiona
pomysłówteoretycznych,rozwiniętychinabierającychmocyjużpopowstaniu
Solidarności.UchwyceniesytuacjiepistemicznejwZakładzieMetodologiipod
konieclatsiedemdziesiątychpozwalatakżesnućhipotezynatemattego,jak
mogłabywyglądaćsocjologia,gdybyniepojawieniesięSolidarności.Ważne
praceMirosławyMarodyiAntoniegoSułkastanowiłybydrogowskazyrozwoju
potrajektoriiwyznaczonejprzezNowaka.Wydarzeniaroku1980zmieniłyop-
tykęiuskrzydliłypodejściaantypozytywistyczne,dostarczającimkoniecznego
dowoduempirycznegonasłusznośćichteoretycznychpostulatów.Wczwartym
rozdzialeszczegółowoanalizujęproblemy,jakiewiązałysięzpróbamiwyjaśnienia
potężnegoruchuspołecznegozapomocąteoriipostawwformiepraktykowanej
przezNowaka.MówiącjęzykiemLakatosa:teoriapostawsięzdegenerowała.
Pokazujętakże,jakNowaknaróżnesposobystarałsięprzekroczyćograniczenia
własnegoprogramu.
33J.-M.Berthelot,Programmes,paradigmes,disciplinesł,dz.cyt.;SpiroJ.Latsis,red.,Method
andAppraisalinEconomics,CambridgeUniversityPress,Cambridge1980;JosephBerger,David
E.Willer,MorrisZelditch,Programyteoriiaproblemyteoretyczne(2005),przekł.MajaBiernacka,w:
Noweperspektywyteoriisocjologicznej,red.JanuszMucha,AleksanderManterys,ZakładWydawniczy
Nomos,Kraków2009,s.31–67.
19
