Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
tywizmu,jakchoćbyprzedsięwzięciaEdmundaMokrzyckiegoiMarkaSiemka.
ZakładMetodologiibyłjednaksystememwzględnieizolowanym,podatnymna
wpływyotoczenia,aleewoluującymwzgodziezwłasnymrytmem,awkonse-
kwencjipozwalającymbudowaćuzasadnionewyjaśnieniaopierającesięjedynie
naprzyczynachwewnętrznych.Miałteżswojącechędystynktywną:przełom
teoretycznyzostałoryginalniezinterpretowanyimiałkonsekwencjenapoziomie
socjologiiempirycznej.
Powyższestwierdzeniapozwalająpoczynićuwagioróżnychszkołachwhistorii
idei.Wskazaćmożnadwiestrategiebadawcze:realistycznąinominalistyczną.
Realistaszukazespołuprzekonań,powtarzającychsięiprzekształcającychpoprzez
epoki.Odtwarzająchistorięmyśli,skupiasięnaideach,którychwyrazicielami
sąkolejnejednostki.Punktemwyjściajestzatempojęciewypełnionetreścią,dla
któregoszukasięnajlepszychegzemplifikacji.Punktwyjścianominalistyjestinny:
identyfikujeonpewnąformacjękulturowo-intelektualnąnapodstawiendanych
socjologicznych”(wspólnedziałania,instytucje,referencjeitp.),abynastępnie
zdaćsprawęzideipodzielanychprzeztakąwspólnotęnaukową41.Nominalista
prowadzibadaniahistoryczne,rekonstruujefaktycznepowiązaniaideowe,anie
szukajedniepodobieństw.Nienazwiewięcplatonikiemkogoś,ktoniesięgado
samegoPlatona,apodzielajedyniepewnejegoprzekonania,którezaczerpnął
zzupełnieinnychźródeł.Ważnąkonsekwencjąprzyjęciatakiejperspektywyjest
dopuszczenieistnieniatezsprzecznychwramachnurtu.To,codzieliposzczegól-
nychreprezentantównurtu,jestrównieinteresującejakto,coichłączy.Realista
przeciwnie–starasięprzedstawićspójnąsiatkępojęciowąwspólnąfilozofom,
naukowcom,ideologom.Dlategojedeninteresujesięnajwybitniejszymiprzedsta-
wicielamiwdziejach,którzynajpełniejwyrazilijakąśideę,adrugichętniejniżpo
koryfeuszysięgapopoślednichprzedstawicieli,którychznaczeniemacharakter
lokalny,ponieważrazembylitwórcamiformacjikulturowej.Oczywiścietedwa
typybadańnależytraktowaćjakotypyidealne,historykideibowiemkorzysta
zwarsztatuhistoryka,ahistorykformacjikulturowo-intelektualnychstawiaprzed
sobąrównieżzadaniesyntezy.WśródpolskichbadaczypozytywizmuLeszek
Kołakowskijestprzedstawicielemrealizmuwstudiachnadideami(podobnie
zresztąprezentujemarksizm),aBarbaraSkarga–nominalistką42.
Dorealizacjicelówniniejszegostudiumbardziejużytecznajestperspektywa
nominalistyczna,ponieważkładzienacisknato,cospecyficzne,anieuniwersalne:
41Por.T.S.Kuhn,Postscriptum(1969),dz.cyt.,s.305inast.
42LeszekKołakowski,Filozofiapozytywistyczna(odHume’adoKołaWiedeńskiego)(1966),
WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2016;BarbaraSkarga,Narodzinypozytywizmupolskiego:
1831–1864(1964),WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2013.
24
