Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.SPOŁECZEŃSTWOSIĘZMIENIA?
zowałunikalnąorganizacjęświatowejekonomii.Trzeciąbyłsamoregulujący
sięrynek,którydoprowadziłdowytworzenianiespotykanegodotądmaterial-
negodobrobytu.Czwartąbyłoliberalnepaństwo(2001,s.3).Teczteryinsty-
tucjetworzyłyczteryfilarydziewiętnastowiecznegosystemuliberalnegoka-
pitalizmu,któregokresztakąmocąobwieszczaautor.
WrozważaniachPolanyi,egopodstawowąrolęodgrywateza,stanowiąca
układodniesieniadlawszystkichjegoanaliz,iżgospodarkajestzawszeosa-
dzona[embedded]wspołeczeństwie.Pojęcieosadzenia[embeddedness]ma
podkreślaćfakt_kluczowy,jegozdaniem,dlarozumieniaiwyjaśnianiapro-
cesówekonomicznych_uwikłaniadziałalnościgospodarczejwkontekstspo-
łeczny.Instytucjegospodarczesą,wedleniego,pochodnąstosunkówpolitycz-
nych,ekonomicznychispołecznych,anawetwięcej,sąimpodporządkowane
wtymsensie,żespołeczeństwozawszebędziesiębronićprzednadmierną
dominacjączystoekonomicznychkalkulacji15.
Analizującwielkątransformację,którymtoterminemokreślaprzemiany
cywilizacjieuropejskiejpolegającenaprzejściuodświataprzedindustrialne-
godoeryindustrializacji,Polanyiprzekonywującopokazuje,iżliberalnymo-
delgospodarkijakozintegrowanegosystemurynków,automatyczniedostoso-
wującegopopytipodażpoprzezmechanizmcen,nigdynieopisywałrzeczy-
wistychprocesówekonomicznych.Niechodziprzytymokwestiętyleżoczy-
wistą,ilewartąprzypomnienia,żemodelesązawszeidealizacjamirzeczywiście
przebiegającychprocesów.Chodziraczejoideologicznycharakterdoktryny
wolnegorynku,któraniewątpliwiesprzyjałaobronienowychinteresówro-
dzącejsięklasykapitalistów,leczbyłaselektywnieużywananawetprzeznaj-
większychjejbeneficjentów,bezwahaniawzywającychrząddointerwencji,
gdywymagałytegoichinteresy.Chodzirównieżoskrajnieutopijnątreśćleżą-
cejupodstawtejdoktrynyideisamoregulującegosięrynku,którejkonsekwent-
nezastosowaniewpraktycegospodarczejmusiałobyoznaczaćunicestwienie
ludzkiejiprzyrodniczejsubstancjispołeczeństwa(s.3).Forowanierozwią-
zańumożliwiającychrealizacjęowejideiprowadziłonieuchronniedopodej-
15Jestznaczące,żepoglądtenznajdujecorazszerszeuznaniewewspółczesnychanalizach
ekonomicznychitoprowadzonychpodszyldemtakichmiędzynarodowychorganizacji,jakBank
ŚwiatowyczyMFW,któretrudnoposądzaćoszczególnąchęćobronypoddawanychtransfor-
macjigospodarczejspołeczeństwprzedskutkamizalecanychprzezniereform.Topoprostu
niezadowalające_zekonomicznegopunktuwidzenia_efektyrozwiązańneoliberalnych,będą-
cychpodstawąowychreform,skłoniłyostatniooweorganizacjedozrewidowaniapoglądówna
tematrolipaństwawgospodarceorazdozwróceniabaczniejszejuwaginainstytucjonalnykon-
tekstproponowanychrozwiązań.RaportBankuŚwiatowegoz2001r.,poświęconytworzeniu
instytucjiwspomagającychrynek,podkreślarolę,jakąodgrywająonedlasprawnegoprzebiegu
procesówekonomicznychiexplicitezalecanawiązywaniewprocesiebudowytakichinstytucji,
dospołeczno-kulturowychzwyczajówfunkcjonującychwdanymspołeczeństwie(por.World
2002).
25
