Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.KRYZYSCZYZMIANA_OKŁOPOTACHZOPISEMWSPÓŁCZESNEJRZECZYWISTOŚCISPOŁECZNEJ
więtnastowiecznejcywilizacji,skoncentrowanynarozprawiezutopiąsamo-
regulującegosięrynkuPolanyimajużniewieledopowiedzenia,cozresztą
jesttakżezrozumiałe,biorącpoduwagęmoment,wktórympisałswąksiążkę
(por.przyp.16).
Znaczniewięcejprzemyśleńnatentematznajdujemywpracybrytyjskiego
historykaGeoffreyaBarraclougha.PodobniejakPolanyi,rozpoczynaonswój
Wstępdohistoriiwspółczesnejmocnymstwierdzeniem:Świat,wktórymży-
jemydzisiaj,jestniemalwewszystkichswychpodstawowychelementachróżny
odświata,wktórymżyłizmarłBismarck(1971,s.19).Nazwiskokanclerza
Pruspojawiasiętuniebezkozery,albowiemzdaniemautora,latamiędzy
1890r.,kiedytoBismarckwycofałsięzescenypolitycznej,arokiem1961,
kiedyKennedyobjąłurządprezydenta,stanowiłyprzełommiędzydwiema
epokami(s.21),tzn.międzyepokąnowożytnąorazbędącąciąglejeszcze
wswejpoczątkowejfazie,epokąwspółczesną.
DlaBarraclougha,ówokresprzełomuwyznaczanyjestwystępowaniem
kilkuczynnikówaktywizującychprocesyodpowiedzialnezaradykalnycha-
rakterzachodzącychprzemian.Zaliczadonichwpierwszymrzędzierewolu-
cyjnezmianyprzemysłoweispołeczneorazpowiązanyzniminowyimperia-
lizm,któremutowarzyszysłabnięciehegemoniiEuropyiprzesunięcieośrod-
kawpływówpozajejgranice.Jakpodkreślatowielokrotniewswejksiążce,
żadenztychelementówsamwsobieniewystarczałdodokonaniaprzejścia
zjednegookresudodrugiego.Decydującebyłoichwzajemneoddziaływanie
(s.38).
TenproceswzajemnegooddziaływaniawidaćszczególniewyraŹnie,gdy
analizujesięnastępstwaprzemiantechnologicznychbiorącychswójpoczątek
ztzw.drugiejrewolucjiprzemysłowej,którarozpoczęłasiępodkoniecXIX
wieku.Odwcześniejszejodniejostolatpierwszejrewolucjiprzemysłowej,tę
drugąwyróżniaprzedewszystkimznacznieściślejszyzwiązekzdobyczytech-
nicznychznaukąorazznacznieszybszetempoichrozprzestrzeniania.Druga
rewolucjaprzemysłowabyławznaczniemniejszymstopniuopartana=wyna-
lazkachpraktyków,.()Zajmowałasięnietyleulepszaniemistniejącychar-
tykułów,ilewprowadzaniemnowych(s.60_61).Niechodziprzytymwy-
łącznieonowerzeczy,choćwartopamiętać,żewiększośćdzisiejszychprzed-
miotówcodziennegoużytku_takichchociażbyjaktelefon,silnikspalinowy
ioponypowietrzne,lampaelektrycznaitaniemasowewydaniagazet_po-
wstaławłaśniewtamtymokresie.Znacznieważniejszebyłoto,żenowe,wsparte
orozwójnaukitechnologiepociągałyzasobązasadniczeprzemianyworgani-
zacjiprocesówprodukcyjnych,atakżerewolucjęwrolnictwie,medycynie
iodżywianiu.
ZdaniemBarraclougha,towłaśnieteostatniewydarzeniaodpowiedzialne
28
sązaprzemianydemograficzne,przejawiającesięzarównowbezwzględnym
