Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Pochodzenieideologii
29
narodowe,którezaczynasięwrazzpowstaniemideologii.Wtakichprzypad-
kachprzeszłośćjestczęstonietylkoidealizowana,leczrównież-coniemniej
istotne-traktowanawybiórczo,cowpraktyceoznacza,iżdanaideologiawyko-
rzystujeteelementyhistorii,którepotwierdzająsłusznośćjejzałożeńteore-
tycznychiprzemilcza,anawetwymazujezpowszechnejpamięcito,doczego
powtórzeniasięideologianiemożedopuścić51.Wykorzystaniehistoriidlacelów
ideologicznych,nazywaneprzezMurilloFerrollDnacjonalizacjąnaukhistorycz-
nych”52byłoczęstymzjawiskiemwprocesietworzeniasiędoktrynnarodo-
wych.Charakteryzowałosięonogłównieinstrumentalnymtraktowaniemhisto-
riiwdyskursiepolitycznymiprowadziłodowytworzeniahistoriinarodowej530
Wdrugimprzypadku,historycznaciągłośćpaństwa,jakijegocharakter,
tradycjaspołeczna,filozoficznaorazreligijnarównieżsąważnym,anawetgłów-
nympunktemodniesieniateoretycznychzałożeńideologii.Wtymjednakże
przypadku,stająsięoneniejakobezpośredniąprzyczynąwytworzeniasięide-
ologii-ideologiawyrastazokreślonejrzeczywistościspołecznejusankcjonowa-
nejdziejowoprzeztradycję,wyłączniepoto,byjącałkowiciezmienić,zarówno
wwymiarzerudymentarnychstrukturizależności,jakiwsferzefilozofiioraz
poznania.Zpunktuwidzeniahistoriiidei,ideologietakiezawszesąproduk-
temswojejepokiiwkażdymwypadkustojąwcałkowitejopozycjidozastanej
rzeczywistości.Przeszłośćiwszystkoto,cousankcjonowaneprzeztradycjęnie
sąjednakwyłącznieprzyczynąpowołaniadożyciaideologiiipośrednio-źró-
dłemjejlegitymacji,poprzezdychotomiczneichzestawienie,leczrównieżstają
się-wtrakcieumacnianiasięideologiiijejrealizowaniawsferzepolityki-
pożądanym,anawetniezbędnympunktemodniesienia,gdyżprzezodpowied-
niąmanipulacjęlubwybiórczeprzywoływanieelementówprzeszłościutwier-
dzająwyznawcówideologiiosłusznościjejzałożeń,postulatóworazpraktyki
politycznej.Innymisłowy,ideologia,którejcelemjestrealizacjautopii,wedle
klasycznejdefinicji,musiwypracowaćogółpoglądówiocentłumaczącychoraz
objaśniającychsytuacjęhistoryczno-społeczną,politycznąiekonomicznądanej
grupyzewzględunajejinteresy.Możnazatempowiedzieć,iż,zjednejstrony,
doktrynypolityczneoorientacjiwyraźnieantyhistorycznejsą-używającsłów
51Klasycznymprzykłademtakiegopodejściadoprzeszłościjestideologianiemieckiegonaro-
dowegosocjalizmu,odwołującasiędowielkościipotęgiRzeszywokresierządówOttoBismarcka
orazdoznaczniebardziejzamierzchłychdziejów,tojestczasówŚwiętegoCesarstwaRzymskiego,
anawetczasówpragermańskich,uznającjednocześniezaniemalniebyłykilkusetletniokres,
przedrokiem1848,kiedyNiemcypraktycznienieistniałyjakopaństwoinaród.
52F
.MurilloFerrol,Estudiosdesociologiapolitica,Tecnos,Madrid1970,s.174.
53Wekstremalnychsytuacjach,ideologienarodowetworzyłydlaswoichpotrzebidealizowaną
historię,któradefactonieistniała.Najlepszymprzykłademjesttutajnacjonalizmbaskijski,dążący
dopowołanianiezależnegoodHiszpaniipaństwainarodowegoDwyzwolenia”Basków,który
opierającsięnamitachDnarodowych”,stworzonychprzezliteraturęfuerista,rękamitakichpostaci,
jakSabinoAranaGoiri,konstruowałideologicznieDwłaściwą”historięnarodubaskijskiego.Zkolei
ElieKedouriezauważa,żeaspiracjenacjonalistycznenieoznaczająipsofacto,iżnaródpostulowany
przezideologięwrzeczywistościistniejeimożestaćsięfundamentempaństwanarodowego.
Por.E.Kedourie,Nationalism,BlackwellPublishers,Oxford1994,s.XVII.
