Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
PrzeszłośćwideologiiKomunistycznejPartiiChin
MarksaiEngelsa-Dideologiami,któreniemająhistorii”54,zdrugiejstrony-
ideologiami,którebezprzeszłości,aściślej-bezmożliwościodwoływaniasię
doniejwodpowiednichmomentachpoprostuniemająracjibytu.Niewystar-
czybowiemrazkrytycznieocenićirozliczyćspuściznęprzeszłości,anastęp-
niewymazaćjąiskazaćnazapomnienie.Jestonastalepotrzebnaideologii,by
poprzezmanipulacjęjejelementamiwykazywaćsłusznośćteoretycznychzałożeń
ideologiiorazsankcjonowaćpolitycznedziałaniawprowadzającetezałożenia
wżyciewsytuacji,gdyrzeczywistośćjednoznacznieujawniasłabośćorazbłędy,
anawetkompromitacjęideologii.Możnazatempowiedzieć,iżideologie,nieza-
leżnieodswojejprowieniencji,będącetakimczyinnymprojektemprzyszłości,
zawszemająświadomelubnieświadomekorzeniewprzeszłości55.Historyzm
ideologiistanowinatomiastniezbędnenarzędzieteoretycznesłużąceinterpre-
towaniuprzeszłościdlawspółczesnychcelówpolitycznych.
WtymmiejscuniesposóbnieprzytoczyćkoncepcjiErickaHobsbawma,
którywskazujenazjawiskoDwynajdywaniatradycji”,tojestsięganiaprzezruchy
idoktrynypolitycznedoprzeszłościwceluznalezieniaodpowiednichwartości,
jakichsameniesąwstaniewytworzyć.JakzauważaHobsbawmDHistoryczna
przeszłość,wktórązostajewpisananowatradycja,niemusibyćdługa;nie
musisięgaćdomniemanej,spowitejmgłą,otchłanidziejów.Wszakrewolucje
i«ruchypostępowe»,którezsamejdefinicjizrywająztym,codawne,teżmają
własnąznaczącąprzeszłość,choćmożebyćonaprzeciętaraptownienadwie
częściwokreślonymmomencie[ł]Jednakosobliwość«wymyślonych»tradycji
-oileodwołująsięonedohistorii-poleganatym,żeichzwiązekzprzeszło-
ściąjestwdużejmierzesztuczniewytwarzany.Tradycjete,najkrócejmówiąc,
odpowiadająnanowesytuacjewtakisposób,żeprzybierająformęnawiązania
54K.Marks,F
.Engels,Ideologianiemieckał;L.Althusser,DIdeologyandIdeologicalState
Apparatuses”,w:S.Žižek(red.),MappingIdeology,Verso,NewYork-London1996,s.78.Zdaniem
Althussera,cechącharakterystycznąideologiijestto,iżjestonaobdarzonatakąstrukturąispo-
sobemfunkcjonowania,któreczyniązniejrealnośćniehistoryczną,toznaczyomni-historyczną
wtymznaczeniu,żeowastrukturaisposóbfunkcjonowaniasąwtejsamej,niezmiennejformie
obecnewtym,conazywasięhistoriądziejów,wtymsensie,wjakimManifestKomunistyczny
określahistorięjakohistorięwalkiklas,toznaczyhistorięspołeczeństwklasowych.
55HannahArendt,odnoszącsiędotegozagadnieniastwierdza,iżideologiajestdosłownie
tym,nacowskazujejejnazwa:jestlogikąidei.Jejprzedmiotemjesthistoria,doktórejDidea”
zostałazastosowana.Rezultatemtegozastosowanianiejestzespółtwierdzeńoczymś,cojest,
leczrozwinięcieprocesu,wktórymdokonująsięciągłezmiany.Ideologiaujmujeprzebiegwyda-
rzeń,jakbypodlegałyjakiemuśDprawu”,jakologiczneujawnienieichDidei”.Ideologieroszczą
sobiepretensjedoznajomościtajemniccałegoprocesuhistorycznego-sekretówprzeszłości,
zawiłościteraźniejszości,wątpliwościzwiązanychzprzyszłością-napodstawielogikiwłaściwej
ichodpowiednimideom.AutorkaKorzenitotalitaryzmuzauważa,żedlaideologiihistorianie
pojawiasięwświetleidei(cooznaczałoby,żehistoriawidzianajestsubspeciejakiejśidealnej
wieczności,któraznajdujesięsamapozaruchemdziejowym),alejakocoś,comożebyćprzez
niąwyliczone.IstotnezpunktuwidzeniajeststwierdzenieArendt,iżDideologiesązawsze
zorientowanenahistorię[ł]Pretensjedototalnegowyjaśnianiaobiecująwyjaśnieniewszystkich
zdarzeńhistorycznych,totalnewyjaśnienieprzeszłości,totalnąznajomośćteraźniejszościoraz
wiarygodnąprzepowiednięprzyszłości”.Por.H.Arendt,Korzenietotalitaryzmu,t.2,s.241,243.
