Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PsychologiaSpołeczna
2010tom52–3(14)117–141
ISSN1896-1800
Wielowymiarowaanalizawariancji–MANOVA
ElżbietaAranowska1,JolantaRytel2
1WydziałPsychologii,UniwersytetWarszawski
2InstytutPsychologii,UniwersytetKardynałaStefanaWyszyńskiego
Artykułdotyczymodeluwielowymiarowejanalizywariancji(MANOVA).Wramachwprowadzenia
przedstawionoróżnicemiędzytąmetodąijednowymiarowąanaliząwariancji(ANOVA),równocześnie
–wramachopisupodstawowychplanówbadawczychzpowtarzanymipomiaraminatejsamejpopulacji
–pokazanoteschematybadawcze,któredostarczajątakichdanych,którezkoleimogąbyćanalizowane
wyłączniemetodamiMANOVA.Opisującstrukturęformalnąmodelu,zaprezentowanopodstawowedefi-
nicjeznimzwiązane,odwołującsiędoodpowiadającychimpojęćANOVAidonaturalnego,intuicyjnego
ichrozszerzeniawMANOVA,wykorzystującwcześniejsządyskusjęoniezależnościwartościoczekiwa-
nychzmiennychiwartościmiarzwiązkudlaparzmiennych(adokładniej–niezależnościśrednicharytme-
tycznychiwartościwspółczynnikakorelacjir-Pearsona).Zaprezentowano,naczympolegarozszerzenie
założeńMANOVA,postacihipotezzerowychorazstatystyktestu.Zwróconouwagęnaniejednoznaczność
rozwiązaniaformalnego(brakjednegoustalonegosprawdzianutestu)iprzedstawionotestatystyki,które
najczęściejpojawiałysięwpakietachstatystycznychostatnichdwudziesięcioleci.Ilustracjądlaprzedsta-
wionychrozwiązańformalnychbyłfikcyjnyprzykładdobranydlanajprostszegoplanujednoczynnikowej,
dwuwymiarowejanalizywariancji,dlaktóregowyznaczonozarównoręcznie,jakizapomocąpakietu
SPSSwartościwszystkichwprowadzanychstatystyk.Przedstawionotakżeprzykładaplikacjiwielowy-
miarowejanalizywariancjiwbadaniachpsychologicznychdotyczącychocenyefektywnościpracymene-
dżerów,równocześniepodkreślającniezbędnośćkomplementarnegostosowaniadwustatystycznychmetod
analizydanych:wielowymiarowejanalizywariancjiianalizydyskryminacyjnej.
Słowakluczowe:wielowymiarowaanalizawariancjiMANOVA,analizadyskryminacyjna,metodywielo-
wymiarowe,statystycznemodeleanalizydanych
Planybadawczedlametodanalizywariancji
wydobyćteinformacje,zależynietylkoodjegowiedzy,
Metodologiastatystyki,zależnaodrozumowaniain-
alerównieżodwprawyidoświadczenia.Czynitostaty-
dukcyjnego,niejestwpełniskodyfikowanaaniteż
stykęsztukąpolegającąnadokonywaniutrafnychwybo-
wolnaodkontrowersji.Różniużytkownicy,analizując
rów(Rao,1994).Niełatwodokonywaćtakichwyborów
tensamzbiórdanych,mogądochodzićdoodmiennych
bezrzetelnejwiedzynatematpodstawwybranychmetod
wniosków.Zazwyczajdanezawierająwięcejinformacji
statystycznychorazkryteriówwyboruodpowiedniejme-
niżmożnaujawnićzapomocądostępnychnarzędzista-
todyanalizy.Niełatwotakżewykorzystywaćtemetody
tystycznych.To,wjakimstopniuużytkownikowiudasię
wkompetentnysposóbbezznajomościichograniczeń
orazuprawnionych(bądźnie)interpretacjiuzyskanych
rezultatówanalizy.Dynamicznienarastającatransmi-
ElżbietaAranowska,WydziałPsychologii,UniwersytetWar-
sjaosiągnięćwspółczesnychnaukspołecznych,atakże
szawski,ul.Stawki5/7,00–183Warszawa.
innychdyscyplinempirycznychstawiaprzedosobami
JolantaRytel,InstytutPsychologii,UniwersytetKardynałaSte-
fanaWyszyńskiego,ul.Wóycickiego1/3,budynek14,01–938
Warszawa,e-mail:j.rytel@uksw.edu.pl
AutorkiskładająserdecznepodziękowaniaPanuProfesorowi
jeuprawiającymi(zarównowsposóbczynny,jakibier-
ny)coraztrudniejszedospełnieniawymogi(Brzeziński,
2006).
AndrzejowiStrzałeckiemuzażyczliwośćorazwyrażeniezgody
Podejmowaneproblemybadawczerzadkomająprostą
nawykorzystaniewynikówbadańiudostępnienieczęścirezul-
strukturęjednozmiennową(obejmującąjednąbądźkilka
tatówprzeprowadzonychanaliz.
zmiennychobjaśniającychoniezależnychpoziomach
117
Copyright2010PsychologiaSpołeczna
