Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Psychologiczneuwarunkowaniaradzeniasobiezestresemwsporcie
równowagamiędzyposzczególnymielementamistruktury,zachodzirozbieżność
międzypotrzebamilubzadaniamiczłowiekaamożliwościamizaspokojeniatych
potrzeblubwykonaniazadań(Terelak1995).
Zadaniastawianeczłowiekowiprze-
rastająjegomożliwości.Zmuszatojednostkędopodwyższeniamożliwościlubdo
różnegorodzajuczynnościobronnych.Tomaszewskiwyróżniłnastępująceźródła
trudności,wynikającezcechsytuacji:zakłócenia(utrudniająlubuniemożliwiają
realizacjezadań,jesttoprzeszkoda,zwłoka,brak,zaskoczenie,zawód,wymagania
np.bywykonaćczynnośćszybciejniżnormalnie),zagrożenie(fizyczne,pozycji
społecznej,wartości),deprywacja(niedociążenie,monotonia,izolacja,uwięzienie),
przeciążenie(wysiłekfizyczny,umysłowy)(FrączekiKofta1979,Terelak1995).
Wsytuacjizagrożeniazwiększonejestprawdopodobieństwowypadku,uszko-
dzeniaciała,utratyżycia,zdrowia,własności,uprawnień,pozycjispołecznej,do-
bregoimienia,własnegodzieła,poglądów,dobregosamopoczucialubsamooceny,
stratmaterialnychimoralnych,naruszeniajakiejśwartościcenionejprzezpodmiot.
Zagrożeniemożebyćwynikiemukładuzewnętrznychelementówsytuacjiiwe-
wnętrznegostanuczłowieka.
Wsytuacjiprzeciążeniajednostkamusiwykonywaćczynnościnagranicy
swoichmożliwościfizycznychlubpsychicznych.
Przeciążenieodnosisiędota-
kiegonatężeniastresu,którewywołujewyraźnenegatywnezmianywcelowym
działaniuczłowieka.
Okazjonalniepowtarzającesięprzeciążeniepowodujezmę-
czenieizniechęcenie.Przeciążenieutrzymującesięstalepowodujestanchronicz-
negonapięciaemocjonalnego,objawiającegosiębrakiemrównowagiemocjonalnej
(Tomaszewski1979,Formański1998).
Sytuacjedeprywacjiwystępują,gdyczłowiekniezaspokoiłswoichpotrzeb
lubnieosiągnąłzamierzonychprzezsiebiecelów.Jednostkaponosiwnichokreślo-
nąszkodę,traciwartość(FrączekiKofta1979).Istotądeprywacjijestpozbawienie
jednostkiczegoś,cojestjejwdanejchwiliniezbędne,potrzebnedonormalnegoży-
cia.
Deprywacjawiążesięzminimalizacjąobciążeń,jakiesąstawianeczłowie-
kowi.
Wdanejsytuacjitrudnejmogąwystępowaćrównocześnietrudnościróżnego
typu,ponieważcechysytuacjitrudnychsąodsiebiezależne(Tomaszewski1979).
Równoleglezbadaniamistresuijegowpływunafunkcjonowanieczłowieka,
wliteraturzeprzedmiotupojawiałysiędoniesieniaostrategiach,technikach,„co-
pingu”,czyli„radzeniasobiezestresem”.Podobniejakwprzypadkudefiniowania
stresu,takżeiwterminologiiradzeniasobiezestresembrakjednoznaczności.Po-
czątkowodominowałydwanurtybadawcze:podejściebehawioralneorazpsycho-
analityczne(LazarusiFolkman1984).Ponichpojawiłysiękoncepcjeradzenia
sobie,ujmowanewkategoriachpredyspozycjiindywidualnych(tendencjadookre-
ślonegoreagowaniawsytuacjachtrudnych)orazwkategoriachstrategii,odzna-
czającychsiępewnądynamikązależnąodinterakcjiczynnikówjednostkiisytuacji
(Łosiak1994).
