Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SŁOWNICTWOOCENIAJĄCEWRECENZJACHLITERACKICH
obiektywnychkryteriówocenydziełaliterackiegoniebyławdo-
biepozytywizmutakoczywista.Wwydanejw1903rokuStyli-
stycepolskiejPiotrChmielowskitwierdził,żetakichkryteriów
krytykaliterackaniewypracowała:
Normzaś,wedlektórychmoglibyśmy,bezwzględunasympatielubantypa-
tienasze,oceniaćpiękno,dotychczasnieodkryto,takżetylkobardzoogól-
nikowewtymwzględzieistniejąwskazówki.Stądniektórzysądzili,żenie
możnazgołanawetmówićoprzedmiotowejkrytyce[wyróż.P
.Ch.]dzieł
sztuki,lecztylkooczystopodmiotowej[…](Chmielowski1903:369–370).
InnązkoleiodpowiedźznajdujemywrecenzjiH.Sienkiewi-
cza,poświęconejpowieściElizyOrzeszkowejPanGrabaiopubli-
kowanejnałamach„Wieńca”w1872roku.Litwosstwierdził,że
gdybyliteraturanieposiadałastałegokryteriumocenypowieści,
topisanierecenzjiniemiałobyuzasadnienia4.Jegozdaniemoce-
nadziełaliterackiegopowinnabyćprzeprowadzona„zestano-
wiskaartystycznego(wartośćartystyczna)izestanowiskaspo-
łecznego(wartośćspołeczna)”(Szkice1,s.176).Uszczegóławiając
zaśwypowiedź,H.Sienkiewiczstwierdza:„Powieśćzadośćczyni
wymaganiomestetycznym,jeżeliodpowiadawarunkompiękna,
prawdyidobra,warunkomspołecznym—jeślimanacelupoży-
tekspołeczeństwa”(Szkice1,s.176).
Takogólnysąd,odwołującysiędoklasycznejtriady,praw-
dęmówiąc,wniewielkimstopniuprecyzujekryteria.Dopiero
przeprowadzonaocenapowieściE.Orzeszkowej,jakiinnere-
cenzjepisaneprzezH.Sienkiewicza,pozwalająwskazaćkate-
gorieocenydziełaliterackiego.Zatemowartościartystycznej
świadczyćbędąstyl,kompozycjaifabuła(tu:tematyka,kon-
strukcjapostaci)powieści.Nierzadkoocenieartystycznejdzie-
łatowarzyszyłyuwagidotycząceautora(jegozdolności,talentu).
Zkoleiowartościspołecznej,zgodniezzałożeniamipozytywi-
stycznegoutylitaryzmu,decydowałorealizowanieprzezlitera-
turęokreślonejtendencji.Ponieważcelemszkicuniejestod-
tworzenieprogramuliterackiegoiartystycznegoSienkiewicza,
4Por.„Pytanie,czyjestjakiestałekryteriumdoocenypowieści,tejnaj-
swobodniejszejformy,jakątylkoposiadaliteratura?Zrolinaszejwypada
namodpowiedzieć,żejest,bowprzeciwnymrazienacóżbysięzdałopisać
recenzjealboistudiakrytyczne?”(Szkice1,s.175).
—15—
