Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
QuébeciQuébécois.Ideologiedążeńniepodległościowych
możebyćbudowanybezopieraniasięnajegoetnicznejprzeszłościlubnapodstawie
wybranychjejelementów,jestonproduktempewnegoetapurozwojuhistorycznego
itowarzyszącychmuideologii5.Smithdefiniujenacjonalizmjako„ideologicznyruch
zorientowanynazdobycieiutrzymaniesamorządnościorazniepodległości,występują-
cywimieniugrupy,którejczłonkowieuważajątęgrupęzaswójistniejącylubpoten-
cjalnynaródpodobnydoinnych”6.PodobniejakSmithnacjonalizmdefiniujeKon-
stantynSymmons-Symonolewicz7.
ZkoleiMichaelHechteruznaje,żeistotanacjonalizmuleżywkreowaniupaństwa,
iokreślanacjonalizmjako„zbiorowedziałanieskierowanenato,abyuczynićgranice
naroduzgodnymizgranicamipolitycznymi”8.Hechterwyróżniaczterygłównerodzaje
nacjonalizmu:budującyhomogenicznekulturowopaństwo;peryferyjny;separaty-
stycznyizjednoczeniowy.Mówiteżopatriotyzmie,przezktóryrozumie„pragnienie
wzrostuznaczeniaiprestiżuwłasnegopaństwanapłaszczyźniemiędzynarodowej
wstosunkudoinnychpaństw”.Hechteruważa,żepatriotyzmniejestnacjonalizmem,
gdyżistniejewramachjużstworzonegopaństwanarodowego9.
JohnA.Halluważanatomiast,żeniemożnamówićonacjonalizmiewogóle,ale
owielunacjonalizmachpojawiającychsięwżnychhistorycznychokolicznościach.
Podkreślatakże,iżuwarunkowaniatkwiąceupodstawżnychtypównacjonalizmusą
przedewszystkimpolityczne,aniespołeczne10.Hallwyliczaczterygłównestadia
rozwojunacjonalizmu(sąonezwiązanezupadkiemmocarstw):powstanienowych
państwwAmeryceŁacińskiejwpoczątkachXIXwieku;konsekwencjetraktatuwer-
salskiegoz1919roku;zmianamiędzynarodowegoporządkupolitycznegowwyniku
dekolonizacji,atakżeefektyrozpaduimperiumsowieckiego.Zaznaczajednak,że
nacjonalizmniepowinienbyćłączonyzseparatyzmem,cowięcej,„duchnacjonalizmu
możedominowaćwustabilizowanychpaństwach”.Uważatakże,iżrzeczywistywzrost
znaczenianacjonalizmujesthistorycznienowy,nastąpiłdopierowrazzszerokimdo-
stępemdołącznościitransportu11.
Czołowywspółczesnyteoretyknacjonalizmu,ErnestGellner,uważa,żetoideolo-
gienacjonalistycznepowołujądożycianarody.Nacjonalizmyniesą,wedługniego,
konsekwencjąbudzeniasięświadomościnarodowejwewspólnotachkulturowychczy
etnicznych.Tonarodysąrezultatemprocesówindustrializacjiimodernizacji,które
wyrywająspołeczeństwaagrarneztradycyjnychwięzi,powodująichhomogenizację
imobilnośćekonomiczną12.Ważnąrolę,wedługGellnera,odegraławtychprocesach
wczesnaindustrializacja,którejrezultatamibyły:eksplozjapopulacyjna,urbanizacja,
migracjezarobkoweorazkolonializm,wymuszającyzmianyekonomiczneipolitycz-
ne13.Istotnąprzesłankądlarozwojunacjonalizmubyłakultura,adokładniejtzw.kultu-
rawyższa,dysponującapismemiopartanawykształceniu.Takakulturaumożliwia
szybkie,precyzyjneibezkontekstowekomunikowaniesię,atojestkoniecznedożycia
wwielkichhomogenicznychkulturowozbiorowościach.Gellnerniedefiniujekultury,
„pojęciazbytulotnego”,mówijedynieo„jejkamieniuprobierczym”,języku14.Iwtym
kontekścietwierdzi,żenaświecieistniejetylepotencjalnychnacjonalizmów,ilejest
języków.Jednakdlaswegoistnieniakulturawyższapotrzebujemocnegowsparcia,
atakiemożeuzyskaćjedyniezestronypaństwa,gdyżjesttojedynainstytucjastrzegą-
caporządkupublicznegoidysponującawystarczającymizasobami,abyzapewnićjej
trwanie.Kulturawyższaspołeczeństwindustrialnychuciekasiępodskrzydłacałego