Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zdolnośćprawnaizdolnośćdoczynnościprawnych
Podstawowymipojęciami,którebędąpojawiaćsięwtrakcieanalizowaniazagad-
nieńprawacywilnego,są:zdolnośćprawnaizdolnośćdoczynnościprawnych.
Pozwoląonezrozumieć,ktomożedokonywaćczynnościprawnych,kiedyczyn-
nośćprawnabędzieważna,wczyimimieniuczynnośćmożebyćdokonana.
Zdolnośćprawnatomożliwośćwystępowaniawstosunkachcywilnopraw-
nychjakoichpodmiot,tzn.podmiotprawiobowiązków.
Zdolnośćprawnaosobyfizycznej(człowieka)powstajewmomenciejej
narodzin,austajewchwiliśmierci.Jednakdzieckopoczęte,alejeszczenie-
urodzone(tzw.nasciturus)mawniektórychstosunkachcywilnoprawnychtzw.
warunkowązdolnośćprawną(podwarunkiemżeurodzisiężywe),np.może
napodstawieart.927§2kodeksucywilnegobyćspadkobiercą,jeżeliurodzisię
żywe.Gdybynieurodziłosiężywe,toprzyjmujesię,żenigdyniebyłospadko-
biercą,awięccałyspadekpodzielisięmiędzypozostałychspadkobierców.Jako
urodzenierozumiesięodcięciepępowiny.Należypamiętać,żeart.9kodeksu
cywilnegowprowadzadomniemanie,żedzieckoprzyszłonaświatżywe.Tak
więcciężarudowodnienia,żedzieckourodziłosięmartwe,będziespoczywał
natym,ktosięnatęokolicznośćpowołuje.Zdolnośćprawnaustajewraz
zkońcembytuosobyfizycznej:zasadniczowchwiliśmierci[zrównaneześmier-
cią:uznaniezazmarłego(art.29–32kodeksucywilnego)isądowestwierdzenie
zgonu(art.535–5384kodeksupostępowaniacywilnego)].
Osobaprawnapowstajezasadniczozmomentemwpisudowłaściwego
rejestruiwówczasnabywaosobowościprawnejicozatymidziezdolności
prawnej.Analogiczniezasadąjestzakończeniebytuwchwiliwykreśleniazre-
jestru.
Ułomna(niepełna)osobaprawnanabywazdolnościprawnejwzakresie
wskazanymprzezprzepiswmomenciepowstania.Jednakwobeczróżnicowania
tejkategoriipodmiotówkoniecznejestbadaniewkażdymprzypadkuindywi-
dualnie,wktórymmomenciedochodzidopowstaniatakiegopodmiotu(np.
wprzypadkuosobowychspółekhandlowych–powstająonewmomenciewpisu
doKrajowegoRejestruSądowego).Podobnierzeczmasięzustaniembytu
ułomnejosobyprawnej.
Zdolnośćdoczynnościprawnychtomożliwośćskutecznegodokonywania
czynnościprawnych,tj.zdolnośćdotego,byzapomocąwłasnychdziałań(czyn-
nościprawnych)nabywaćprawizaciągaćzobowiązania.Zpunktuwidzenia
zdolnościdoczynnościprawnychwśródosóbfizycznychnależywyróżnićtrzy
kategorie:
a.Brakzdolnościdoczynnościprawnychdotyczyosóbwwieku0–13lat
icałkowicieubezwłasnowolnionych(podstawaubezwłasnowolnieniacałkowi-
4Zob.Ustawaz17listopada1964r.–kodekspostępowaniacywilnego,Dz.U.1964,nr43,
poz.296zpóźniejszymizmianami;ostatniazmianaDz.U.2005,nr13,poz.98(dalej–kodeks
postępowaniacywilnego).
35
