Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Refleksyjnośćwprawie.Analizapojęciowa...
41
niejestwartościąsamąwsobiejakwprzypadkurefleksyjnościin-
telektualnej,alejegopojawieniejestocenianewedługprzyjętejhie-
rarchiiwartościistądzrodziłasiękoniecznośćwyróżnieniatakiej
postawy,którąA.Reinachnazwałrefleksyjnościąwoluntatywną
ipraktyczno-intelektualną16.
Cociekawe,wniektórychokolicznościachprzyjęcieposta-
wyrefleksyjnejjestniepożądane.Naprzykładgdyktośbędziesię
namyślał,czypomócdanejosobiewniebezpieczeństwie,zamiast
działaćimpulsywnie(bezrefleksyjnie)–refleksyjnośćtraciwtedy
wartośćiniejestpożądanaczypostulowana.
Obokrefleksyjnościjakonamysłu,analizyianalizyejdetycznej
wskażmyczwartejejrozumienieiprzyjmijmy,żejestonotożsame
zpojęciemracjonalności(znaczeniekrytyczne).Refleksyjnośćma
skutkowaćracjonalnościąmniemańidziałań17.DRacjonalną–pisze
JürgenHabermas–nazywamyosobę,któraswąnaturęjakozespół
potrzeb(ihreBedürfnisnatur)interpretujewświetlekulturowo
utartychstandardówwartościowania;wszczególnościnazywamy
jąracjonalnąwówczas,kiedyosobiściejestwstanieprzyjmować
nastawienierefleksyjnewobecstandardówwartościowaniainter-
pretującychpotrzeby”18.DKtoś,ktowsposóbsystematycznyłudzi
sięcodosamegosiebie,zachowujesięirracjonalnie.Natomiast
ten,ktojestwstaniedaćsięoświecićcodoowejirracjonalności,
dysponujenietylkoracjonalnościąwłaściwąpodmiotowizdolne-
mudowydawaniasądóworazdziałającemuracjonalniezewzględu
nacel,podmiotowi,którydysponujemoralnymwglądemijest
wiarygodnywwymiarzepraktycznym(praktischzuverlässig),pod-
miotowi,którywydającocenyzachowujewrażliwośćijestotwarty
nato,coestetyczne,lecztakżedysponujezdolnościąrefleksyjne-
goodnoszeniasiędowłasnejsubiektywnościorazzdolnościądo
16ObecniekategoriaDnamysłu”jestwnauceprawakarnegokryterium
rozróżnieniapomiędzydolusdirectusrepentinusidolusdirectuspraemeditatus.
17J.Habermas,Teoriadziałaniakomunikacyjnego,t.I:Racjonalnośćdzia-
łaniaaracjonalnośćspołeczna,Warszawa1999,s.17.
18Tamże,s.50.
