Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JohnWittekronikarzdialoguprawaireligii
wyodrębniawczesnepoglądyKalwina,charakteryzującesięnaciskiemnain-
dywidualnąwolnośćsumienia,demokratyzmwrządzeniuwspólnotąkościelną
orazszerokieuczestnictwowiernychwprowadzeniusprawtejżewspólnotyod
poglądówpóźniejszychiusztywnieniastanowiskawsprawiewolnościreligij-
nej,któredałoosobieznaćwsądowymzabójstwieMiguelaServeta.Wydaje
się,żezarysowanewcharakterystycepoglądówKalwinanapięciemiędzypo-
większaniemzakresuwolnościindywidualnejawiernościądoktryniereligijnej
okażesięcharakterystycznerównieżdlapóźniejszychpróbprzekładaniakal-
winizmunapraktykęfunkcjonowaniainstytucjipolitycznychiprawnych.Na-
pięciatedoprowadząTeodoradeBèze’a-kolejnegobohaterapracyWitte’a-
doprzeformułowaniakoncepcjiKalwinawkierunkuwzmacnianiarozdzia-
łumiędzypaństwemaKościołem.Jegonajwiększymosiągnięciem,którena
trwałestaniesięwyznacznikiemkalwińskiejkoncepcjiprawjednostki,będzie
wprowadzeniedodyskursupojęciaprzymierzaopartegonaDekalogu,które
zobowiązujewładzępolitycznądoposzanowaniaprawiwolnościpoddanych
wsferzereligijnejipolitycznej.DeBèzedostrzegałwprzymierzuprawno-reli-
gijnyfundament,zabezpieczającyjednostkiprzedniesprawiedliwymprawem
pozytywnym.
Wittekontynuujeswąerudycyjnąopowieśćokalwińskiejkoncepcjipraw
jednostkiprzedstawiającwkolejnymrozdzialedorobekJohannesaAlthusiusa,
któregoimponującazdolnośćsyntetyzowaniapracnależącychdotradycjikla-
sycznej,nauczaniazawartegowBiblii,dziełkatolikówiprotestantóworaz
współczesnychmujusnaturalistówdoprowadziładowypracowaniauzasad-
nieniadlaszczegółowychprawiwolności.Podobniejednakjakwprzypad-
kuKalwinaideBèze’a,Witteprzedstawiaczytelnikomobrazpełenniuansów,
jakchoćbywtedy,gdynawoływaniomAlthusiusadotolerancjiwstosunkudo
innychwyznańchrześcijańskichiniechrześcijańskichprzeciwstawiawyimki
zpism,którewskazują,żezakresowejtolerancjibyłniezmiernieograniczony.
NakartachswejksiążkiWittemetodycznieukazuje,jakwczasachabsolutyzmu
wybrzmiewałgłosmyślicielikalwińskichnatematprawjednostek,wdalszych
rozdziałachwłączającwtenobrazzarównoprozęJohnaMiltona,jakidziała-
jącychnaówczesnychperyferiachZachodupurytańskichmyślicielizNowej
Anglii,którzywnieśliistotnywkładwrozwójkonstytucjonalizmuamerykań-
skiego.Wittenierzadkowychodzizrolibeznamiętnegohistorykaidei,itoby-
najmniejniewyłączniedlatego,żejużwzałożeniachprzyjmowanejprzezniego
metodybadawczejreligiiprzypisujeonmiejsceszczególne.Wydajesięraczej,
żewkażdymzportretówmyślicielikalwińskichiintelektualnegoorazducho-
wegoklimatuepokiWittepodkreślawzlotyiupadki,nienaruszalneaksjomaty
XI