Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
2.Azja
wciąguroku.ZlewiskoOceanuAtlantyckiegoobejmujeobszarypołożonewobrębie
basenówmórz:ŚródziemnegoiCzarnego.Rzekisąwtymregioniekrótkie–napółwys-
pieAzjaMniejszanajdłuższajestKlzlllrmak.DoMorzaCzarnegouchodzątakże
krótkierzekiwypływającezpołudniowychstokówKaukazu.ZlewiskoOceanuArktycz-
negoobejmujewielkierzekisyberyjskie,m.in.:Ob(4300km),Irtysz(4250km),Jenisej
(3500km),Lenę(4400km)iKołymę.
Znacznepowierzchniezajmująobszarybezodpływowe,któreobejmująprawiecałą
AzjęŚrodkowąorazsporefragmentyAzjiPołudniowo-Zachodniej.Donajwiększych
rzeknatychobszarachnależą:Amu-dariaiSyr-daria,uchodzącedoJezioraAralskie-
go,TarymwKotlinieKaszgarskiej,Ili,HelmandiJordan.DoMorzaKaspijskiego
wpływająm.in.:Ural,EmbaiKurazAraksem.Naobszarachbezodpływowychwystę-
pująjeziora,wwiększościsłonowodne,wktórychkończąbiegwiększerzeki.Najwięk-
szymjezioremjestMorzeKaspijskie(powierzchnia376tys.km
2;największezasolenie
wczęścipołudniowo-wschodniej,11–13‰),leżącewdepresji28mp.p.m.Jezioro
Aralskieznaczniezmniejszyłopowierzchnięwminionych30–40latach(ook.3/4),ze
względunaspadekilościzasilającychgowódrzecznychużywanychdonawadnianiapól
bawełny.Spośródinnychjeziorbezodpływowychnależywymienić:Bałchasz,Issyk-kul,
Lob-nor,Kuku-nor,Uwsnuur,Chjargasnuur,Charnuur,Urmia(silniezasolone),
Wan,MorzeMartwe(silniezasolone)iSewan.
Wwysokichpartiachgór(m.in.w:Himalajach,Karakorum,Pamirze,Ałtaju,Tien-
-szanie,Kaukazie,Hindukuszu,Kunlun,atakżenaWyżynieTybetańskiej)występuje
stałapokrywalodowa.Donajwiększychlodowcównależą:Sjaczen,BaltoroiHispar
wKarakorum;FedczenkiiZerawszańskiwPamirze;InylczekPołudniowywTien-sza-
nieorazKanczendzangawHimalajach.
Ryshistoryczny
NajstarsześladyczłowiekanaobszarzeAzjipochodzązdolnegopaleolitu.Znalezis-
kazBliskiegoWschodu,Kaukazu,podgórskichrejonówHindukuszuiTien-szanudato-
wanesąnaokressprzedok.500–150tys.lat.Przypuszczasięjednak,żeczłowieknaob-
szarzeobecnegoBliskiegoWschodupojawiłsięok.1,4–1,2mlnlattemu,awAzji
Środkowejok.1mlnlat.Dużeznaczeniemajątakżeznaleziskazobszarudzisiejszych
ChiniIndonezji.
SzczególnąrolęwrozwojunajstarszychspołeczeństwodegrałregionBliskiego
Wschodu.Powstałytujednezpierwszychstałychosiedliorazukształtowałysięgrupy
społecznezdolneprodukowaćżywność.Stądpochodząnajstarsześladyufortyfikowa-
nychosadzVIIItysiącleciap.n.e.(m.in.Jerycho).WażnąrolęnaBliskimWschodzie
odegraliFenicjanie(IItysiącleciep.n.e.),zamieszkującyniewielkiskrawekwybrzeża
śródziemnomorskiego(obecnyLiban),skądrozprzestrzenilisięnacałybasenMorza
Śródziemnego,zakładającliczneosady.WXIII–XIIw.p.n.e.przybylizEgiptuna
BliskiWschódHebrajczycy(Izraelici),którzyspośródinnychludówwyróżnialisięreli-
giąmonoteistyczną(judaizm).
