Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.SytuacjaprawnamajątkuKościołaprawosławnegowPolscewlatach1918–1991
gólniepolscyprawnicyihistorycyopisującyzagadnieniastanuprawne-
goKościołaprawosławnegowRosji,m.in.JerzyS.Langrod3czyMirosła-
waPapierzyńska-Turek4,zgodnietwierdzą,szczególnymmomentem
wrelacjipaństwoKościółbyłyreformyPiotraWielkiego.Wedługwspo-
mnianychautorów,towłaśniewówczasKościółzostałwciągniętywtryby
machinybiurokratycznejcarskiejRosjiiprzekształconywinstytucjępań-
stwową.Wątpliwościjednakpojawiająsięjużnatleinterpretacjiprzepi-
sówwydanych23kwietnia1906r.wOsnownychgosudarstwiennychzako-
nach,gdziewart.64stwierdzasię,carjestUstróżemdogmatów,obrońcą
prawowiernościiwszelkiegowKościeleŚwiętymnależytegoporządku”.
Natakogólnymbrzmieniuprzepisuniemożnajednakopieraćtezy
obrakupodmiotowościprawnejKościołaprawosławnegowRosji.Wpro-
wadzonychrozmowachmiędzynarodowych,m.in.zeStolicąApostolską,
przedstawicielewładzrosyjskichkonsekwentniepotwierdzali,toKo-
ściółjestwłaścicielemposiadanychprzezsiebienieruchomości5.
Jednymzpodstawowychprzepisówprawnychodnoszącychsiędo
prawmajątkowychKościołaprawosławnegobyłart.406,t.X,cz.1Usta-
wyCywilnejwbrzmieniuUwszelkimająteknienależącydokogokolwiek
prawosławnego.ProkuratoriaGeneralnastałanastanowisku,zgodniezustawodawstwemCe-
sarstwaRosyjskiego,Kościółprawosławnynieposiadałosobowościprawnej,nieposiadałrów-
nieżprawawłasnościdoużytkowanychprzezsiebiemajątków,którestanowiływłasnośćSkarbu
Państwa.KontynuującswojerozważaniaProkuratoriaGeneralnadowodziła,majątekKościoła
PrawosławnegonależącywRosjidoSkarbuPaństwa,przeszedłnastępniebezpośrednio,wmyśl
art.XIItraktaturyskiego,nawłasnośćSkarbuPaństwaIIRzeczypospolitej.Rządpolskizdającso-
biesprawęzniespójnościibłędówwynikającychzanalizyprzepisówCesarstwaRosyjskiegodo-
konanychprzezProkuratorięGeneralną,pragnąłpoprzezpozytywneustawodawstwododatkowo
zabezpieczyćsięprzedroszczeniamiprzedstawicieliKościołaprawosławnegoozwrotbezprawnie
przywłaszczonegosobieprzezIIRzeczpospolitąmajątku,stanowiącegowłasnośćtegożKościoła.
Por.M.Papierzyńska-Turek,Międzytradycjąarzeczywistością.Państwowobecprawosławia1918–1939,
PWN,Warszawa1989,s.338–339orazK.Krasowski,ZwiązkiwyznaniowewIIRzeczypospolitej.Stu-
diumhistorycznoprawne,PWN,Warszawa–Poznań1988,s.130–132.
3
J.S.Langrod,OautokefaljiwPolsce.Studjumzzakresupolskiejpolitykiiadministracjiwyznaniowej,
InstytutWydawniczyBibljotekaPolska,Warszawa1931,s.24.
4
M.Papierzyńska-Turek,Międzytradycją…,s.36.
5
Wrozmowieprzeprowadzonej7stycznia1846r.wRzymiemiędzyrosyjskimministrem
sprawzagranicznychK.Nesselrodeaks.prałatemC.Bussi,konsultoremKongregacjidoSpraw
KościelnychiNadzwyczajnych,przedstawicielMSZjasnooświadczył,UusuniętoKościółjedynie
odzarządudóbr,niepozbawiającgobynajmniejprawawłasności”.Wedługministra,pierwotny
stanmożnabyłobyprzywrócićjednympociągnięciempióra,ponieważnieruchomościprzejęte
podzarządskarbuniezostałyrozparcelowanepor.A.Boudou,StolicaświętaaRosja,Stosunkidy-
plomatycznemiędzynimiwXIXstuleciu1814–1847,t.1,WydawnictwoKsiężyJezuitów,Kraków1928,
s.505.
20