Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Teoriaresocjalizacjiwstrukturzenaukspo∏ecznych
27
czesnej”(Inhels;za:Sztompka,2002).Wtychzbliżonychwersjachrejestrowanota-
kiewartości,zasadyipowinności,jak:potrzebanowychdoświadczeńiotwartośćna
zmianyiinnowacje;świadomośćwielościopiniiipoglądówprzyrównoczesnejtole-
rancjiiprzyzwoleniunaróżnorodnośćinnychstanowisk;punktualnośćiposzanowa-
nieczasu;poczuciemocyprzedmiotowejiprzekonanieomożliwościrozwiązywania
różnychproblemówprzezindywidualneizbiorowedziałania;planowanieprzyszłych
działań;zaufaniedoporządkuspołecznegoikalkulowanieżycia;uznanienierówne-
gorozdziałudóbr,wartościiprzywilejówwedługwyraźnychzasad(merytokracja);sa-
modoskonaleniesięiposzanowaniegodnościinnych,nawettychniżejusytuowanych.
Społeczeństwonowoczesne(odczasówrewolucjifrancuskiej)ustanowiłonieogra-
niczoneszansedlaogółujednostek,aleokazałosięzbytwymagającedlajednostek
igrup,któreniepotrafiłylubniechciałypowiązaćkulturowychcelówisukcesuzwłas-
nąodpowiedzialnością,stanowiącągłównyregulatorzachowaniawmomenciezała-
mywaniasiękontrolizewnętrznej.Społeczeństwonowoczesnebyłoatrakcyjnewza-
kresiemożliwościosiąganiasukcesu(bogaceniasię),alerównocześniezbytwymagające
zewzględunabezwzględnąkonkurencyjnośćidośćszybkostałosięprzedmiotem
ostrejkrytykiwykorzystującejnowepojęciasygnalizująceutratętego,cowspołeczeń-
stwieprzedindustrialnymstanowiłoniekwestionowanąwartość(anomiaialienacja,
wolaracjonalna–Toennis,1975;rządyprawa–Weber;za:Szacki,1981;niewidzial-
narękarynku–Smith;za:Sztompka,2002).
Największastrata„dawnegoporządku”dodziśkojarzysięzutratąnaturalnejwię-
zi,któraprodukuje„samotnytłum”–podatnynademagogieiulegającyautokratycz-
nym,totalitarnymrządom„prawaiporządku”(Reisman,1971).Wzaawansowanym
stadiumrozwojuspołeczeństwonowoczesnerodziczłowiekazcharakteremmerkan-
tylnym,kierującymsięzasadą„mieć”,anie„być”(Fromm,1963).Wszystkietepoję-
ciaokazałysięnietylewyolbrzymionąnegatywnąwizjąspołeczeństwa,ileadekwat-
nym,intelektualnymujęciemrzeczywistości,wktórejżyjemyprzynajmniejodpołowy
XXw.,któraciągleoddziaływujenaludzkiemyślenieioceny,aprzedewszystkimna
emocjeimotywywyrażającesięwtradycyjnychinowychrodzajachzachowańdewia-
cyjnych.WyrazemtegojestprzestępczośćIIpołowyXXw.,azwłaszczaprzełomu
drugiegoitrzeciegotysiąclecia.Trendynowoczesnościnieosiągnęłyswojegoetapu
finalnego,leczrozwijająsięwrzeczywistościokreślanejjakoponowoczesność,która
wedługSztompki(2002)charakteryzujesięnastępującymicechami:
1.Nowaformazaufanianiezbędnadlapoczuciabezpieczeństwaiciągłościżycia
codziennego.Wynikaonazobecnościwżyciuspołecznym„abstrakcyjnychsystemów”,
któresązastrzeżonedlaekspertów.Niezależnieodcharakteruistopniawykształce-
nialudzienieczująsięwtychsystemachkompetentniimusząsięzdaćnakompeten-
cjenielicznychekspertów.„Abstrakcyjnesystemy”funkcjonująnietylkowdziedzi-
niewspółczesnychnaukprzyrodniczychitechniki,alerównieżwsferzespołecznej.
2.Noweformyryzykaprzyjmująszerokierozmiary,dużączęstotliwościąipraw-
dopodobieństwem.Jesttozjawiskojakościowonowe,dotyczynietylkorealcjiczło-
wiekazotoczeniemprzyrodniczym,alemacywilizacyjneispołeczneźródła,cood-
zwierciedlapojęcie„wyprodukowaneryzyko”.Zagrażaonowszystkimkategoriom