Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.HistoriarozwojupraktykiresocjalizacyjnejwPolsceinaświecie
35
temyresocjalizacjidająsięwyodrębnićwzależnościoddominującegownichkierun-
kuoddziaływańnaskazanychorazodurządzeniaplacówkiiorganizacjioddziaływań
resocjalizacyjnych.Byłyonestosowanewróżnychkrajach,którekorzystałyzeswoich
doświadczeńibudowałyplacówkiresocjalizacyjnewedługwypróbowanychkoncep-
cji.Systemówtakichbyłokilka.Wtejpublikacjizaprezentujemynajbradziejcharak-
terystyczne.Zdarzałosię,żefunkcjonowałyonewtymsamymczasiewróżnychpla-
cówkach.
Systemcelkowy(odXVIIdopoczątkówXXw.)
Pierwszymwzorowymwięzieniemzorganizowanymwedługsystemucelkowegobył
założonyw1775r.zakładpenitencjarnywGandawie.Rozpropagowanietegosyste-
mujestzasługąAnglikaHowarda,któryzwróciłuwagęm.in.nafunkcjędemoraliza-
cyjnąówczesnychwięzień–„Gdybysędziachciałzniszczyćżycieiprzyszłośćmłodych
przestępców,toniemógłbyuczynićniclepszego,niżskazaćichnakaręwięzienia,po-
syłającichdotegoprzybytkulenistwaiwszelkiegozła”(za:Śliwowski,1982,s.12;
por.Wilson,1931)–oraznato,iżosobyupośledzoneumysłowobądźchorepsychicz-
niewinnybyćtraktowaneinaczejniżpozostaliwięźniowie(por.Howard,1929,
s.10–11).Howardnawoływałtakżedozaniechaniadotychczasowychsposobówtrak-
towaniawięźniówipostulowałwykonywaniekarypozbawieniawolnościwedługsys-
temu,zjakimspotkałsięwwięzieniuwGandawie.Najważniejszewnioskiwynikają-
cezpracyOstaniewięzieńsprowadzająsiędotego,iż:
qNiepowinnybyćstosowanekary,któreodbierająskazanemunadziejępowrotu
dożyciawspołeczeństwie.
qWwięzieniachpowinnabyćwykonywanapracaspołecznieużyteczna.
qPowinnobyćprowadzonekształcenieumysłoweiwychowaniereligijne.
qNależystosowaćodosobnienieskazanych.
qWięźniówpracowitychiwykazującychpoprawęnależyzwalniaćprzedterminem
(por.Krukowski,1983,s.234–235).
RealizacjętychpostulatówpodjętowAnglii,gdziew1791r.wGloucesterpowsta-
łopierwszewięzienienaśladującewzorygandawskie.WtymsamymczasieinnyAnglik
–Bentham–proponujezmianęarchitekturywięzień,takabyodpowiadałaonanowym
założeniomsystemucelkowego.Benthamprzedstawiłplantzw.Panopticon,któremia-
łobyćwięzieniemtypuokrągłego.Więzienietozostałozaprojektowanewtakisposób,
abystrażnicymogliswobodniewidziećwszystkieceleześrodkakorytarza.PlanBen-
thamaniedoczekałsięrealizacjiwAngliizpowoduwrogościkrólaJerzegoIIIdoje-
gopomysłodawcy.Posłużyłjednakzawzórkonstrukcyjnyniektórychwięzieńamery-
kańskich,np.wPensylwanii(Pittsburgh),Illinois(Joliet)czyVirginii(Richmond).
Mimoożywieniaprądówumysłowych,nakontynencieeuropejskimniedoszłojed-
nakdozasadniczychprzemianocharakterzepraktycznymnapolupenitencjarystyki.
ZasadniczychreformdokonanodopierowStanachZjednoczonychAmerykiPółnoc-
nej.Należyzaznaczyćjednak,żerównieżwAmerycedrogadoreformywięziennic-
twaniebyłaprosta.
