Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WstępTłumacza
izagranicznejwczesnegomiasta-państwa,stałysięsilnymimpulsemdlarozwoju
oficjalnejwymowypolitycznej(doradczej).Attyckiesądyrozstrzygałysprawy
publiczneiprywatneobywateliwobecnościwielkiejliczbyprzysięgłych,
wybieranychnazasadzielosowania.Wzależnościodwagisprawyichliczba
wynosiła201,401lubnawet501obywateli.Orozstrzygnięciusprawyprzeztak
licznegronosędziw,naogłniezbytwykształconychiprzypadkowych,decydowa-
łagłwnieumiejętnośćpozyskaniaichżyczliwościzapomocąstosownychśrodkw
przekonywania.Dlategozczasemwykształciłasięgrupazawodowychpisarzymw
(logografw),ktrzyoferowalisweusługiwystępującymosobiścieprzedsądem
obywatelomateńskim.Dlamwuroczystych(npopisowych”)okazjidostarczały
natomiastzbiorowepogrzebypoległychnawojnach,jakieczęstotoczyłymiędzy
sobąposzczeglnepaństwagreckie,orazlicznepanhelleńskieuroczystościifestyny.
Podbudowanateoretycznąrefleksjąwymowa,ktraswjnajwiększyrozkwit
zawdzięczapanującemuwAtenachustrojowidemokratycznemu,zrodziłasięna
Sycylii,wkoloniachgreckich,ktrerozwijałysiępomyślniejużwtedy,gdymacierzysta
Grecjaprzeżywałanajazdperski,iwktrychwprowadzonoustrjdemokratyczny
wcześniejniżwAtenach.WynalazcąsztukiretorycznejArystoteles
1
nazywa
EmpedoklesazAkragas(ok.490-430)imienigonauczycielemGorgiaszazLeontinoj.
Właściwymitwrcamiretorykisycylijskiejmielibyćjednak,wedługzgodnejtradycji
starożytnej,dwajSyrakuzańczycy:KoraksiTejzjasz(IpołowaVw.p.n.e.),ktrych
ArystotelesrwnieżnazywanauczycielamiGorgiasza.Ichpostacie,podobniejak
postaćwynalazcytragediigreckiejTespisa,niesąbliżejnamznane.Napodstawie
skąpychprzekazwstarożytnychmożnajednakprzyjąć,żerozbudowalioniprzede
wszystkimnaukęoprawdopodobieństwie(elkóg),jakopodstawiesztukiprzekonywa-
nia,orazwprowadzilipodziałmowynatrzyjejpodstawoweczęści:prooimion,agon
iepilog.Byćmożejużoniwyrżniliwagonienopowiadanie”(dlŞghslg—narratio)
iargumentację(p{stlg—argumentatio)iokreślilipewneaspektyprawnesprawy
(st|selg).Obokpodstawwymowysądowej(wiązanejzimieniemTejzjasza)mielioni
stworzyćrwnieżpodstawywymowypolitycznej(Koraks).
2.Sofiści
Twrcągatunkuwymowypopisowejijejpierwszymteoretykiembyłnatomiast
sławnysofistairetorGorgiaszzLeontinoj(ok.480-375),ktregowizerunek
przekazałynamstarożytneźrdła.Zachowałysiępozatymczęściowojegowłasne
mowypopisowe:PochwałaHelenyiPochwałaPalamedesa.JakdonosiDiodor
2
,
Gorgiaszw427r.p.n.e.przybyłnaczeleposelstwaswegomiastadoAten,aby
prosićopomocwojskową,iswymodmiennym,poetyckimstylemprzemawiania
1
Por.SekstusEmpiryk,Adversusmathematicos7,6(Przeciwlogikom,tłum.IzydoraDąmbska,
BKF,Warszawa1970).
2
DiodorSycylijski,BibliothekaXII53,3(dalejcyt.Diodor,Bibl.).
9