Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
TEORIAWYMOWYPRZEDARYSTOTELESEM
1.Retorykasycylijska
Kulturzestarogreckiejodsamegozaraniajejdziejwtowarzyszyszczeglnawiara
wmocsłowamwionego.Ztąwłaśniewiarąwiążesięściśletroskaoumiejętność
pięknegoiprzekonywającegoprzemawiania.Wpraktycesztukawymowykwitnie
więcwGrecjinadługoprzedjejteoretycznymopracowaniem.Jużnajstarsze
zachowanezabytkiliterackie,IliadaiOdyseja,zaskakująnasjejwysoko
rozwiniętymkształtem,azwłaszczawyrafinowanymsposobemargumentacji
ipięknąformąwypowiedzibohaterw.Homerznaprzytymwyrżniającychsię
mwcwzarwnowświecieboskim(np.Hermes),jakwświeciebohaterw
(Nestor,Odyseusz),znasposbprzemawianiapodczasnaradwodzw,nazgroma-
dzeniachwojskailudu,atakżeprzedsądem.Znanesąmujużwięcwszystkie
wyodrębnionepźniejprzezArystotelesagatunkiwymowy.
Spontaniczniestosujązasadywymowyrwnieżinnipoeci.Dostrzegamyje
wutworachHezjoda,whymnachhomeryckich,upoetwlirycznych(Solon,
Safona),azwłaszczawtragediachAjschylosa(np.wEumenidach),Sofoklesa(np.
wAntygonie,KróluEdypie)iEurypidesa(np.wHippolicie,Medei).Wszyscyci
poecinadużąskalęwykorzystujązasadęprawdopodobieństwaorazretoryczne
środkiprzekonywania.Wsposbnaturalnystosująteżzalecanąpźniejprzez
nauczycieliretorykikompozycjęprzemwieńiumiejętnieposługująsięodpowied-
nimidoprzedmiotumowyśrodkamistylistycznymi.Możnazatempowiedzieć,że
wyrastającaznaturalnegozamiłowaniadopięknasłowamwionegopraktyka
retorycznanietylkostałasiębezpośrednimimpulsemdlarefleksjiteoretycznej,
leczżedostarczyłajejrwnieżodpowiedniegomateriałudouoglnieńwformie
obowiązującychzasadireguł.Nicwięcdziwnego,żezasadytesączęsto
ilustrowaneprzezpźniejszychnauczycieliwymowyijejteoretykwprzykładami
zaczerpniętymizpoezjiHomera,poetwlirycznychidramatycznych.
Rozwjwymowyjakoodrębnejsztuki,podbudowanejrefleksjąteoretyczną,
wiążesiębezpośredniozwprowadzeniemustrojudemokratycznegowkoloniach
greckichnaSycylii(wAkragasw472r.p.n.e.iwSyrakuzachw466r.p.n.e.)
iwAtenach.Demokracjazaktywizowałabowiemżyciepolityczneispołeczne
obywateli,umożliwiającimrozstrzyganiewiększościsprawnaturypolitycznej
ispołecznej.Zgromadzenialudowe,naktrychważyłysięlosypolitykiwewnętrznej
8