Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Retoryka
Zalecałnatomiastwyrazymetaforyczne,prosteicodzienneorazwłaściwądlaprozy
mieszaninęrytmw,zwłaszczajambicznychitrocheicznych.Zalecałjednocześnie
jasnyiuporządkowanysposbprzedstawieniaposzczeglnychpunktwsprawy.Był
przekonany,żeprozamożekonkurowaćzpoezjąniesięgającdośrodkw
poetyckiegowyrazu,ponieważposiadaonawłasne,właściwesobiepiękno.
Isokratesstworzyłrwnieżteorięokresuretorycznego,ktrymabyćnietylko
organicznąjednostkąsłowno-myślową,alezarazemjednostkąrytmicznąimuzyczną.
Kładłwięcwielkinacisknamuzycznośćmowy,przeciwstawiającsięjednak
poetyckiemustylowistworzonemuprzezGorgiasza.Jestonwłaściwymtwrcą
pełnejumiaruprozyartystycznej.
NapodstawieprzekazwdotyczącychteoriiretorycznejIsokratesa,zawartej
wzaginionympodręcznikuwymowy,orazjegowłasnychwynurzeńwzachowanych
pismachmożnawięcstwierdzić,żeteoriaretorycznawIVw.p.n.e.stopniowo
rozszerzałazakresswychzainteresowańoproblematykęrodzajwwymowy,
azwłaszczaoproblematykęstyluprozaicznego.Pozwalatopełniejzrozumieć
charakterRetorykiArystotelesa,aprzedewszystkimjegowykładnatematstylu
prozy,wypełniającejjejtrzeciąksięgę.
Wtymkrtkimprzeglądzieniemaoczywiściemiejscanaomwieniepoglądw
wszystkich,dośćlicznych(zwłaszczawpierwszejpołowieIVwiekup.n.e.)sofistw
iretorw,ktrzywsposbbezpośrednilubpośredniprzyczynilisiędorozwojuteorii
retorycznej.Niemożnajednakpominąćichcałkowitymmilczenieminiewspomnieć
przynajmniejowspłczesnymGorgiaszowiTrazymachuzChalcedonu,ktrywswej
praktyceoratorskiejstworzyłodmiennyodsławnegosofistystylprozy,opartyna
wykorzystaniuwłaściwejdlaniejmieszaninyrytmw,naunikaniuefektw
rytmicznychwłaściwychdlapoezji,styl,ktrydoperfekcjizostałdoprowadzony
przezIsokratesaijegoszkołę.Trazymachbyłrwnieżautoremzaginionego
podręcznikaretoryki(Meg|lht}cnh),rozszerzonegooprzykładyepilogw,za
pomocąktrychmwcabyłbywstaniewzbudzićlitośćiwzruszyćsędziw.Te
właśnieepilogimanamyśliArystoteles,gdymwioTrazymachowychn#Eleol”
11
.
Charaktersofistycznejretorykinajpełniejpozwalanampoznaćzachowany
wśrddziełArystotelesapodręcznikwymowypt.RhetoricaadAlexandrum
12
.
3.Platon
Ruchsofistyczny,azwłaszczazrodzonazniegopraktykaiteoriaretoryczna,
spotkałysięzkrytykąSokratesaiPlatona,chociażpodobniejaksofiści,filozofowie
cidążylidoprzezwyciężeniatradycyjnego,mityczno-religijnegosposobumyślenia
izastąpieniagomyśleniemracjonalnym.Odrzucającjednakstanowczosofistyczny
sceptycyzmirelatywizm,przeciwstawialisięjednocześnieuprawianejprzezsofistw
11
Tj.Ośrodkachwzruszenia,por.Ret.1404a14.
12
Zob.WstępdoRdA,niżej,s.480-495.
14