Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Retoryka
4.Arystotelesijegostudiaretoryczne
a)Pierwszepismaretoryczne
DynamicznyrozwjwymowyijejnauczaniawdemokratycznychAtenach
ViIVw.p.n.e.orazskierowanapodadresemjejnauczycielikrytykaPlatonanie
mogłypozostaćobojętnedlajegonajzdolniejszegouczniainajwszechstronniejszego
filozofagreckiego.Arystotelesurodzonyw384r.p.n.e.wStagirze,spędził
przecieżwAkademiiPlatońskiejok.20lat(367-347)swegobogategowdoświad-
czenianaukoweżycia.PokilkunastoletnimokresiepobytuwAssos,Mitylenie
iwPelli,gdziepełniłwlatach343-340funkcjęwychowawcyprzyszłego
AleksandraWielkiego,powrciłznwdoAteniwzałożonejprzezsiebieszkole
filozoficznej,zwanejLikejonem(Liceum),prowadziłprzez12lat(335-323)
wykładyiszerokozakrojonebadanianaukowewewszystkichniemaldziedzinach
wczesnejwiedzy.Jegozainteresowaniastudiamiretorycznymimusiałysię
rozwinąćjeszczewokresiepobytuwAkademiiPlatońskiej,wktrejwykłady
zretorykibyły,jaktwierdziIngemarDüring
14
,jednymzestałychpunktw
programunauczania.Niewykluczone,żeprowadziłjewłaśnieArtystoteles.Wtym
właśniewczesnymokresienapisałoretorycezaginionydlanasdialogGryllos,
nazwanytakodimieniasynaKsenofonta,Gryllosa,ktrypoległwbitwiepod
Mantynejąw362r.p.n.e.NapodstawierelacjiKwintyliana
15
możnawnosić,że
wdialogutymArystotelespoddałostrejkrytyce,zgodnejzopiniązawartą
wPlatońskimGorgiaszu,uprawianąprzezsofistwretorykę,nazywającją
umiejętnościąjedynietechniczną,niezasługującąnamianosztuki.
WtymokresieArystotelesdokonałrwnieżzestawieniaistniejącychpodręcz-
nikwwymowyikrytycznegoomwieniaichzawartościwdzielezatytułowanym
Zbiórsztuk(Sunagwg«tecnín).Opracowałteżkompendiumsztukiretorycznej
swegouczniaidramaturgaTeodektesazFaselis
16
.SamArystotelescytujejejako
Theodektea,rozpatrujączagadnieniastylistycznewIIIksiędzeRetoryki
17
.Ta
właśniewzmianka,uzupełnionauwagamiCycerona
18
iKwintyliana
19
natemat
dziełaretorycznegoTeodektesa,pozwalawnosić,żepozaszerzejomwionymi
zagadnieniamistylistycznymi,dziełotozawierałodyskusjęnatematzalet
nopowiadania”orazzadań,jakiemająspełniaćposzczeglneczęścimowy(prolog
—pozyskaniewzględwsłuchacza,wiarygodność—opowiadanie,argumentacja
14
I.Düring,Aristoteles,DarstellungundInterpretationseinesDenkens,Heidelberg1966,s.120.
15
Quint.,Orat.II17,14.
16
Jestsprawąspornąiniepewną,czyautoremtegodziełabyłTeodektes,czysamArystoteles.
Szerszewyjaśnienietegoproblemuzob.F.Solmsen,DreiRekonstruktionenzurantikenRhetorikund
Poetik,nHermes”67(1932),133nn.;por.rwnieżF.M.Cope,AnIntroductiontoAristotle’sRhetoric,
London1867,s.55nn.
17
18
19
Zob.Ret.1410b2.
Por.Cic.,Orator173.
Quint.,Inst.orat.IV2,63iIX4,88.
16