Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Retoryka
ZadaniaretorykiArystoteleswidziprzedewszystkimwodkrywaniuwiarygod-
nychsposobwargumentacji.Znaciskiempodkreśla,żenajważniejszymsłużącym
temunarzędziem,właściwymtejdyscyplinie,jestretorycznysylogizm,entymem,
pozwalającywgranicachprawdopodobieństwaustalićstanfaktycznysprawy.
Natomiastnbudzeniewrogości,litości,trwogiiinnychtegorodzajuuczućnie
należyprzecieżdoprzedmiotusprawy,leczmanawzględziesędziego”
57
.Jak
zauważaJ.Sprute
58
,jesttoprogramidealnejretoryki,jakamogłabymieć
zastosowaniewwyjątkowopraworządnychpaństwach,cowyraźniezresztądajedo
zrozumieniasamfilozof
59
.
Arystotelesjestjednakpragmatykiem,musisięliczyćzpowszechniestosowaną
praktykąretorwidostosowaćswojąkoncepcjęsztukiretorycznejdorzeczywistości,
wktrejaktualnieżyje.Dlategownastępnymjużrozdziale
60
,kreślącprogram
swojegowykładu,wymieniawśrdretorycznychśrodkwuwierzytelnianiarwnież
budzenieafektwikonsekwentnieomawiaszerzejtenproblemwrozdziałach2-11
księgiII.Stądbyćmoże(jaksądziSprute)rozdźwiękmiędzywstępnymi
założeniamiidealnejretoryki,arealizowanymnastępniepragmatycznymprogra-
mem.Rozdźwięktenbyłszerokodyskutowanyiwyjaśnianyprzezwieluuczonych.
Najczęściejprzyjmowano,żejesttowynikchronologicznegorozwarstwienia
isposobupowstaniadzieła.Wydajesięjednak,żetenrozdźwiękjesttylkopozorny.
Arystotelesnieutożsamianieretorycznychśrodkwwzruszania,takichjak
błaganiaolitość,przyprowadzaniadziecidosąduitp.,dojakichograniczałysię
zaleceniantechnologw”zpogłębionąwiedząpsychologiczną,jakąwinienposiadać
mwca,bywodpowiednisposbnastroićemocjonalniesłuchaczyiwzmocnićwten
sposbwiarygodnośćswojejargumentacji.Problemdostrzeżonychtusprzeczności
icaławokłniegopoważnadyskusjanaukowawydająsięwięcbezpodstawne
61
.
ObawyArystotelesa,żesztukawymowymożebyćwykorzystywananiezgodnie
zzasadamipraworządności,wiążąsięraczejzcharakteremstosowanejtu
argumentacjilogicznej,ktradotyczywyłączniesprawniepewnychispornych
62
,
iktra—odwołującsiędoprzesłanekprawdopodobnych(nmniemań”,gndoxa)
63
—pozwalanaudowadnianieprzeciwstawnychpoglądw,apozatymobok
rzeczywistychentymemwmożetworzyćentymemypozorne
64
.Idlategozastrzega
sięfilozof,żentrzebaumiećudowodnićprzeciwstawnypogląd[...]niepoto
jednak,abydowolniekorzystaćzobumożliwości—nienależyprzecieżnikogo
57
58
59
60
Ret.1354a16-18.
Op.cit.,s.37n.
Zob.Ret.1354a21nn.
Tamże,1356a1-18.
61
TakiegozdaniajestrwnieżM.Dufour(op.cit.,t.III,s.17);szerzejproblemtenanalizuje
W.M.Grimaldi,StudiesinthePhilosophyofAristotle’sRhetoric,nHermes”,Einzelschrift25,1972,
s.20nn.
62
63
64
Por.Ret.1357a14-15,22-25.
Tamże,1357a25-33.
Tamże,1356b1-5.
28
