Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
RozdziałI
miennyoddotychczasowegoporządekspołeczno-politycznyoraz
ideologicznyzostałostatecznieustanowionyicozatymidzienaj-
bardziejbezpośredniowystępowałapotrzebapilnegougruntowania
gotakżeiwtejsferzespołecznejświadomości,którąutożsamiamy
zezbiorowąpamięciąhistoryczną.Niemniejistotnąsprawąbyła
wciążjeszczeniezaspokojonapotrzebaoswajaniaorazinterpreta-
cjidoświadczeńnajświeższych–tychztraumatyzującychlatwojny
iokupacji39.Wreszcie,wewspomnianymokresieideologicznamo-
tywacjakomunistycznychdecydentówpozostawałanajsilniejsza,
podobniejakprzekonanieozasadniczejosiągalnościzakładanego
celuradykalnejzmianypamięcinaskalęogólnospołeczną.Inny-
misłowy
,zwymienionychwyżejpowodówwtymwłaśnieczasie
owedziałaniaokazująsięnajbardziejwyrazisteicozatymidzie
najlepiejuchwytnepoznawczo.Naturalniewżadensposóbnie
przekreślatosensuewentualnegoposzerzeniaramczasowychdla
dociekańokolejnedekadyistnieniaPRL.Wręczprzeciwnie,zcałą
pewnościąpouczającebyłobyprzeprowadzenieporównańpolityki
pamięcihistorycznejzlat40.i50.ztąpóźniejszą,zokresugdy
zjednejstronynarastaćpoczęłyprocesystopniowejdezideologiza-
cjiaparatuwładzy
,azdrugiejuporczyweutrzymywaniesięwspo-
łecznejświadomościtreścidlasystemuniepożądanychpokazało
dobitnie,iżgruntownaprzebudowapamięcijestprzedsięwzięciem
jeżeliwogóleosiągalnym,towperspektywiedługiegoraczejniż
krótkiegotrwania.Wkażdymjednakwypadku–wnaszymprzeko-
naniu–punktemwyjściawinnapozostawaćpolitykapamięciokre-
sustalinowskiego.
Jednocześnienależymiećnauwadze,żeprocesprzebudowypa-
mięciniedokonujesięwmyślowejpróżni.Jegokontekststanowi
przedewszystkimdotychczasowa,zastanapamięćhistoryczna,
rezultatuprzednichdoświadczeńzbiorowości,wtymrównieżsku-
tekdotychczasuprawianejpolityki(polityk)pamięci.Zpowyższego
wypływadyrektywapodejściaporównawczego,wtenbowiemspo-
sóbnajlepiejdasięuchwycićskalęispecyfikęprzemianypamięci
39WodniesieniudotakichdoświadczeńR.Trabaproponujepojęcie„okresu
żywejpamięci”–idem,Symbolepamięci.IIwojnaświatowawświadomościzbio-
rowejPolaków
.Szkicdotematu,w:idem,Krainatysiącagranic.Szkiceohistorii
ipamięci,Olsztyn2003,s.181.WperspektywieteoretycznejAleidyiJanaAss-
mannówmieszcząsięonewhoryzoncie„pamięcikomunikatywnej”–J.Ass-
mann,Pamięćkulturowa…,s.66i71;idem,Pamięćzbiorowa…,s.12–13.Proces
takiego„oswajania”doświadczeńwsferzezbiorowejpamięcizachodzi–za-
sadniczorzeczbiorąc–samoistnie,wsposóbciągłyiżywiołowy
,jednakzracji
określonychuwarunkowańideologiczno-politycznychówczesnawładzabyła
oczywiścieżywotniezainteresowanaczynnąweńingerencją.
