Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZjawiskokonwersjiwdawnejRzeczypospolitej–niektórezagadnienia
19
judaizm(StanisławOszejko,AbrahamEzofowicz)18.DlaŻydóweuropejskichżyją-
cychnaprzełomieXVIiXVIIw.groźbaekspulsji,którejmożnabyłouniknąćprzez
przyjęciechrztu,byłarealnym,aniewyimaginowanymzagrożeniem.
WXVIw.równieżkilkuprzedstawicieliwpływowychżydowskichrodzinzin-
nychterenówporzuciłojudaizm,zeStefanemFiszlemzKrakowanaczele19.WKra-
kowiemisyjnądziałalnośćpodjęlibraciaHeliczowie,żydowscydrukarze,wydając
NowyTestamentwjęzykuhebrajskim20.Pewnąrolęwrodzącejsiępolskiejhebra-
istyceodgrywali,jakwszędzie,konwertyci21,takżecudzoziemscy,np.GiovaniBat-
tistaJona22.NieprzypadkowoteżmiastoKazimierzwystarałosięoprzywilejwyklu-
czającyneofitówodurzędówmiejskich.Możetosugerowaćobecnośćambitnych
konwertytów,którymwtensposóbpróbowanozamknąćdrogęawansu23.Pewnego
rodzajuoczekiwanienakonwersjęŻydówmusiałomiećmiejsce,skorowIIIStatu-
cieLitewskimz1588r.znalazłsięznanyparagraf,którywpraktyceuznawałwszyst-
kichkonwertytówzjudaizmuiislamunaterenieWielkiegoKsięstwaLitewskiegoza
szlachtę24.Innympośrednimdowodemmożebyćliteraturapolemicznadrukowana
wowymokresie.TowłaśniewXVIw.wydanezostałydrukiemwjęzykupolskimpo-
pularnanaZachodzieEpistolaalboListRabiSamuela,ŻydakudrugiemuRabiIsaako-
wiżidowiposłany,żeJezusNazareńskiprawdziwymiestMessiaszemł25orazpraca
JakubaGórskiego26,któramogłasłużyćjakopomocwakcjimisyjnejwodpowiedzi
namesjańskieoczekiwaniawśródŻydów.
18J.Michta,NobilitacjeŻydówlitewskichwXV-XVIIIwieku,[w:]Miasta,ludzie,instytucje,
znaki.KsięgajubileuszowaofiarowanaProfesorBożenieWyrozumskiejw75.rocznicęurodzin,red.
Z.Piech,Kraków2008,s.380.
19M.Bałaban,HistorjaŻydówwKrakowieinaKazimierzu1304-1868,t.1:1304-1655,Kra-
ków1931,s.91;H.Zaremska,ŻydziwśredniowiecznejPolsce,s.450-452.
20M.Teter,E.Fram,Apostasy,Fraud,andtheBeginningsofHebrewPrintinginCracow,nAJS
Review”Vol.30,2006,no.1,s.31-66.
21R.Pietkiewicz,Wposzukiwaniu„szczyregosłowaBożego”.Recepcjazachodnioeuropej-
skiejhebraistykiwstudiachchrześcijańskichwRzeczypospolitejdobyrenesansu,Wrocław2011,
s.113-114,148,RozprawyNaukowe.PapieskiWydziałTeologicznyweWrocławiu,nr86.
22JonaurodziłsięwSafed,alerabinemzostałwEuropieŚrodkowej,achrześcijaństwoprzyjął
wWarszawiew1625r.,abywkońcuzostaćlektoremhebrajskiegowkolegiumPropagandaFide.
D.Tollet,AccuserpourConvertir.Dubonusagedel)accusationdecrimeritueldanslaPologne
catholiqueàl)époquemoderne,Paris2000,s.128.
23Prawa,przywilejeistatutamiastaKrakowa(1507-1795),t.1:1507-1586,zebr.iwyd.F.Pie-
kosiński,Kraków1885,s.274-280.
24Zob.RozdziałIV
,poświęconystatusowiprawnemuneofitów-szlacheckimprerogatywom.
25Opublikowanyw1538r.wKrakowie.Otymśredniowiecznymdzielepolemicznym
zob.O.Limor,TheEpistleofRabbiSamuelofMorocco.ABest-sellerintheHistoryofPolemics,
[w:]ContraJudeos.AncientandMedievalPolemicsbetweenChristiansandJews,eds.O.Limor,
G.G.Stroumsa,Tübingen1996,s.177-194.Ojegowcześniejszejpopularnościnaziemiachpol-
skichświadczyfakt,żewkatalogachBibliotekiJagiellońskiejznalazłosięażosiemrękopisówza-
wierającychtodzieło.Zob.D.Wójcik,Traktatypolemicznewobecjudaizmuwkręguśredniowiecz-
negoUniwersytetuKrakowskiego,nStudiaJudaica”R.11,2008,nr1,s.125.
26J.Górski,Okazaniekilkabłędówznierozliczonegobluźnierstwa,szaleństwayniepobożno-
ścizTalmuthaŻydowskiegozebranych,Kraków1569.
