Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
RozdziałI
ZdrugiejjednakstronyJózefWereszczyńskiwswoimdrukowanymkazaniu
wyraziłopinię,żekonwersjawjegoczasach(ostatniaćwierćXVIw.)czytoŻy-
dów,czymuzułmanówbyłaniezmiernierzadka27.Inneźródłarównieżpotwier-
dzająprzypuszczenie,żejeszczewpierwszejpołowiewiekuXVII,przynajmniej
nagrunciemałopolskim,zjawiskokonwersjimiałoraczejcharakterprawienie-
zauważalny.WalerianNekandaTrepka,którywymieniłsetkiplebejuszywdzierają-
cychsięzwiększymlubmniejszymskutkiemdostanuszlacheckiego,podałzaled-
wienieliczne(łącznieszesnaściewpisównaponaddwatysiąceinnych)znanemu
(czasamijedyniepodejrzewane)przypadkiochrzczonychŻydów28.Równieżdane
zksiągparafialnychpotwierdzająprzekonanie,żekonwersjanachrześcijaństwo
wśródŻydówpolskichbyławtymokresieniezmiernierzadka.Wcałejdiecezji
krakowskiejudałosięznaleźćzaledwieosiemnastuneofitów(szesnastumężczyzn
idwiekobiety),awkrakowskichparafiachtrzyosoby29.NatomiastMariaSierocka-
-PośpiechodnotowaławStarejWarszawiewlatach1584-1640zaledwieczterech
neofitówzjudaizmu.Dopierodekada1641-1650przyniosłatamwięcejchrztów
żydowskich,aczkolwiekliczbęczternastuochrzczonychwtymokresietrudno
uznaćzaimponującą30.
KwerendyprzeprowadzonewmetrykachzdrugiejpołowyXVIIw.zdawałyby
siępotwierdzaćprzekonanieowciążznikomejliczbiekonwersji,aczkolwiekod-
notowujemyichwyraźnywzrost,będącyzapewnewdużymstopniuefektemlep-
szejdokumentacji.WcałejdiecezjikrakowskiejochrzczonostuosiemnastuŻydów
iczterdzieściŻydówek,natomiastniekompletneksięgimetrykalneparafiikrakow-
skichzawierająwpisydokumentującechrzestzaledwiedwudziestusześciumężczyzn
idziewięciukobietwokresie1651-1700(costanowiło22,7%znalezionychkon-
wertytówwcałejdiecezji),wtymczterechmężczyznochrzczonychwaglomeracji
krakowskiej(trzechnaKazimierzuijednegonaKleparzu).Wyjątkowymźródłem,
aletrudnymdozweryfikowania,którezaprzeczałobytezieoznikomejkonwersjiwe
wcześniejszymokresie,jestosiemnastowiecznydruk,wktórymznajdujesiętwier-
27J.Wereszczyński,KazaniaalbocwiczeniachrześcijańskienaXVIIIniedzielzwykładem
taknaEwangelieiakoteżnaXIIczłonkowwiaryChrześcijańskiey[ł],Kraków1587,s.17-18.
Wereszczyński,piszącokatechumenacie,stwierdził:nTerazKościółniepotrzebujećwiczeniatych,
którzysięnawracajązŻydówalbopoganów,gdyżŻydowie,Turcyiinsipoganieniebarzosięcisną
dochrztuato(jakobaczę)dlaswawolnegoasprosnegożycianaszego”
.
28W.N.Trepka,LiberGenerationisPlebeanorum(„LiberChamorum”),oprac.R.Leszczyń-
ski,Wrocław1995,nr346,384,527,963,1351,1388,1447,1486,1500,1532,1630,1747,1803,
1882,1975,2204.NaprzykładnKozimierskinazwałsię,żezkozamimiermiał,tojestprzymierze.
[ł]KompleksyjawłasnajakŻydi-takniektórzypowiedali-żeŻydkrzczony”(nr963).
29W1608r.wkościeleBożegoCiałanaKazimierzuochrzczonoTomasza,w1606r.wka-
tedrzeBernardMaciejowskiochrzciłŻyda,nadającmuswojeimię,aw1615r.Michałachrzcił
sufragankrakowskiTomaszOborski.
30M.Sierocka-Pośpiech,ChrztyróżnowiercówwStarejWarszawiewlatach1584-1688na
podstawierejestracjimetrykalnejparafiiśw.JanawWarszawie,nMiscellaneaHistorico-Archivisti-
ca”2000,t.11,s.213.
